Hitler omschreef hem als “de man met het ijzeren hart” en een bekende Amerikaanse racist noemde hem “the Naziest Nazi of them all”. Reinhard Heydrich, de beruchte leider van de Gestapo en de Sicherheitsdienst en één van de belangrijkste organisatoren van de Holocaust. Hij was onder meer verantwoordelijk voor de oprichting van de Einsatzgruppen, de moordeskaders die in de Sovjet-Unie verantwoordelijk waren voor het uitroeien van Joden en andere ‘vijanden’ van het Derde Rijk. Heydrich was ondergeschikt aan SS-leider Heinrich Himmler, maar stond hoger in de nationaal-socialistische machtshiërarchie dan alle andere afdelingsleiders van de SS. “Reinhard Heydrich is zonder Himmler niets, en Heinrich Himmler is met Heydrich alles”, zo oordeelde de Duitse verzetsstrijder Hans Bernd Gisevius over de bijzondere rolverdeling tussen de twee belangrijkste SS’ers. Naast spil in het onderdrukkingsapparaat was Heydrich tegelijkertijd sportman, vliegenier, musicus, echtgenoot en vader. In “Heydrich - Het gezicht van het kwaad” brengt Stern correspondent Mario Dederichs al deze aspecten van het leven van deze oorlogsmisdadiger aan bod.

In het boek wordt in het eerste hoofdstuk uitvoerig ingegaan op de jeugd en ouders van Heydrich. Zijn verhaal is als vele andere van zijn latere collega’s: gedesillusioneerd door de Duitse nederlaag na de Eerste Wereldoorlog, ontevreden over de Weimar-republiek en getroffen door economische problemen sloot hij zich al op 15-jarige leeftijd aan bij een rechts-radicaal vrijkorps. In het tweede hoofdstuk wordt ingegaan op Heydrichs loopbaan bij de marine die abrupt werd afgebroken toen hij oneervol werd ontslagen vanwege “onwaardig gedrag” (een invloedrijke ambtenaar die ervan uitging dat zijn dochter met Heydrich verloofd was, had erover geklaagd dat de marinier zich verloofde met een ander meisje). Hij raakte werkloos, maar kreeg een nieuwe carrièrekans in de schoot geworpen als leider van de inlichtingendienst binnen de SS. Na de machtsovername door de nazi’s kreeg zijn Sicherheitsdienst een steeds belangrijke rol binnen het Derde Rijk. Doordat Heydrich ook de macht kreeg over de Gestapo was hij heer en meester over het terreurapparaat. Over zijn toenemende macht, die zijn machtshonger alleen maar verder aanwakkerde, gaat hoofdstuk drie.

Heydrich verkreeg een onuitwisbare plek in de geschiedenis door zijn leidende rol bij de Jodenvervolging. Onder meer hoe hij de Einsatzgruppen oprichtte en tijdens de Wannseeconferentie tot in details besprak hoe de Endlösung uitgevoerd moest worden, wordt beschreven in hoofdstuk vier. In het daaropvolgende hoofdstuk lezen we over zijn rol als rijksprotector van Bohemen en Moravië. Tegelijkertijd was hij nog altijd leider van het Reichssicherheitshauptamt, waarin onder andere de Gestapo en de Sicherheitsdienst waren opgegaan. Zijn enorme macht maakte hem hoogmoedig en hij voelde zich onaantastbaar. Dat werd zijn dood, want terwijl hij zonder de nodige bescherming in een open auto door Praag reed, werd hij het slachtoffer van een aanslag door Tsjechische verzetsstrijders. De aanslag, de nasleep en de dood van de nazi-beul komen aan bod in het vijfde hoofdstuk. Het laatste hoofdstuk behandelt de nagedachtenis aan hem door zijn vrouw en andere nabestaanden. Ook wordt beschreven waarom neo-nazi’s hem tegenwoordig nog altijd verafgoden.

Naast de meest belangrijke en voor de echt geïnteresseerden waarschijnlijk allang niet meer onbekende hoofdlijnen uit de loopbaan van Heydrich komen in dit boek ook enkele interessante details aan bod. Allereerst is er natuurlijk het altijd weer opduikende gerucht dat Heydrichs grootmoeder Joods geweest zou zijn. Dit gerucht is vaak genoeg ontkracht, maar Dederichs toont aan dat er rond de afkomst van zijn overgrootmoeder nog wel enige onduidelijkheid is. Minder veelbesproken is de loopbaan van Heydrich als jachtvlieger bij de Luftwaffe. Hij werd onder andere ingezet tijdens de veldtocht in Polen, maar vloog ook voor gevechtsdoeleinden naar Nederland, Noorwegen en de Sovjet-Unie. Dederichs vertelt dat Heydrich weinig succes had als jachtvlieger en noemt hem zelf een brokkenpiloot. Hij beschrijft ook hoe de nazi-propaganda aan al zijn tegenslagen toch een positieve draai gaf: “Ook de beste jachtvlieger heeft wel eens pech.” Dederichs beschrijft ook kort de levensloop van drie belangrijke personen binnen de Einsatzgruppen, namelijk: Otto Ohlendorf, Franz Alfred Six en Arthur Nebe. Ook in de bijlagen worden enkele belangrijke hoofdpersonen uit dit boek kort beschreven. Daarnaast is een chronologisch overzicht van de Holocaust en een uitgebreide bibliografie opgenomen.

Dit boek is vooral interessant omdat het niet alleen een levensbeschrijving geeft van Heydrich, maar er ook uitgebreid wordt ingegaan op zijn collega’s, de geschiedenis van de Holocaust en meerdere andere relevante onderwerpen. De wijze waarop Dederichs deze informatie overbrengt op de lezer toont veel overeenkomsten met het werk van Guido Knopp (“Hitlers moordenaars” en “Hitlers Holocaust”) en Laurence Lees (“De nazi’s - een waarschuwing uit de geschiedenis” en “Auschwitz”). Alle drie de auteurs slagen er, vermoedelijk dankzij hun journalistieke achtergrond, in om vrij zware thema’s te beschrijven voor een breed publiek, zonder daarbij wetenschappelijke normen uit het oog te verliezen. Het is ook ontzettend belangrijk dat boeken over deze onderwerpen worden gelezen door een groot en breed publiek, want de lessen die we hieruit kunnen trekken blijven van belang. Heydrich was niet uitverkoren om in de geschiedenisboeken te belanden als één van de grootste oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog, maar de omstandigheden, die bepaalde karaktertrekken van Heydrich stimuleerden, maakten zijn geschiedenisbepalende positie mogelijk. Zowel die omstandigheden als de karaktertrekken van Heydrich worden door Dederichs in dit boek duidelijk en overtuigend beschreven.