Eind 1943 kwamen Josef Stalin, Franklin D. Roosevelt en Winston Churchill bij elkaar in Teheran, de hoofdstad van Iran. Het doel van de besprekingen aldaar was om de geallieerde strategie te bepalen tegen nazi-Duitsland. Om een overwinning te behalen was het nodig om samen te werken en gemeenschappelijke strategieën te ontwikkelen. In Teheran stond de discussie om een tweede front in West-Europa te openen centraal. Tot dan toe had de Sovjet-Unie het grootste deel van de strijd te verduren gekregen en Stalin drong aan op een geallieerde invasie in het westen om dit te verlichten.

Het was de eerste keer dat de drie wereldleiders elkaar persoonlijk ontmoetten. Tot dat moment waren Stalin, Roosevelt en Churchill niet eerder alle drie op hetzelfde moment in dezelfde ruimte geweest. Die gelegenheid vormde een uitgelezen kans voor Hitler om zijn drie tegenstanders in één keer uit de weg te ruimen, zo lezen we in het boek ‘Het Nazicomplot. Het geheime plan om Roosevelt, Stalin en Churchill te vermoorden tijdens de Tweede Wereldoorlog’. ‘Het Nazicomplot’ is de Nederlandse vertaling van ‘The Nazi Conspiracy. The secret plot to kill Roosevelt, Stalin, and Churchill’, van bestselllerauteur Brad Meltzer en tv-maker Josh Mensch. De auteurs doken eerder al in opzienbarende complotten, zoals in ‘The Lincoln Conspiracy’, over de moord op de Amerikaanse president Abraham Lincoln.

Het Nazicomplot is opgebouwd uit twee verhaallijnen, waarbij we afwisselend het grotere verhaal over de ontwikkeling van de Tweede Wereldoorlog lezen en het verhaal van de Duitse poging Stalin, Roosevelt en Churchill om te leggen. Een team van zes Duitse parachutisten zou in november 1943 zijn geland bij de stad Qom in Iran, met als doel om de Grote Drie te vermoorden. De missie werd bekend onder de codenaam Unternehmen Weitsprung en zou zijn geleid door niemand minder dan Otto Skorzeny - de beruchte SS-officier die onder andere in 1943 Mussolini bevrijdde en in december 1944 operatie Greif leidde, waarbij Duitse militairen in Amerikaanse uniformen achter de vijandelijke linies werden gedropt. Het risico op een spoiler alert is hier beperkt: de Duitsers zijn niet in hun veronderstelde poging om Stalin, Roosevelt en Churchill om te brengen geslaagd. Meltzer en Mensch beschrijven hoe de Sovjet-inlichtingendienst de aanslag wist te verijdelen en de leden van het moordcommando hebben opgepakt.

Het verhaal leest als een spannende thriller, waarbij we op gedetailleerde wijze deelgenoot worden gemaakt van de wijze waarop de Duitsers te werk zouden zijn gegaan. Ook lezen we over hun gedachten en gevoelens. En daar begint het verhaal dan ook te wringen. De auteurs nemen de literaire vrijheid wel heel ruim, want er zijn helemaal geen bronnen die dergelijke details ondersteunen. Sterker nog, er is überhaupt geen doorslaggevend bewijs dat het moordcommando daadwerkelijk heeft bestaan. Wat we lezen is dan ook grotendeels aan de – als we het positief formuleren – creativiteit van de auteurs ontsproten. De auteurs zien dat zelf overigens niet als bezwaarlijk. Ze beschrijven hun werkwijze als het vermengen van bevestigde feiten met geïnformeerde speculatie, "waarbij wij uitgaan van gezond verstand." Het ontbreken van bronnen zou volgens de auteurs nog niet betekenen dat het verhaal onwaar is: "Zoals gezegd betekent een gebrek aan bewijs in de vorm van Duitse documenten niets, aangezien de SD aan het eind van de oorlog alle gevoelige documenten heeft vernietigd." Dat is wel erg gortig. Met een dergelijke redenatie van omgekeerde bewijslast is niets onmogelijk…

Eerlijk is eerlijk: schrijven kunnen de mannen. Het verhaal is spannend en knap opgeschreven. Maar met feiten en historische werkelijkheid heeft het allemaal niet zoveel te maken. Die disclaimer had wel wat scherper tot uitdrukking mogen komen. Bovendien is het helemaal niet nodig om het verleden te verzinnen. De historische werkelijkheid is al fascinerend genoeg.