Met ‘Dragelijke lichtheid’ heeft Dieuwertje Blok een monument opgericht voor haar moeder, Henny Gazan. In een rijk geďllustreerd en mooi vormgegeven boek neemt Blok de lezer mee in het verleden van haar familie. Dit doet ze op basis van een dagboek dat haar moeder aan de vooravond van en tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog bijhield. Laat ik eerlijk zijn, het dagboek is niet bijzonder interessant. Henny is een jonge vrouw die schrijft over vriendjes, aandacht, flirten, dansen en ontmoetingen met generatiegenoten. Het is even onschuldig als ontwapenend en het lijkt alsof de aantekeningen die ze maakt volledig losstaan van de historische context waarin ze zijn geschreven. Toch is het boek dat Blok heeft geschreven rond dit dagboek de moeite van het lezen waard. Dit heeft te maken met de context waarin ze het dagboek plaatst. De geschiedenis van haar familie, die Blok precies en vol liefde vastlegt, is fascinerend en soms ook huiveringwekkend om te volgen.

Neem het gegeven dat Henny Gazan in de late jaren ’30 van de vorige eeuw vanaf haar huis aan de Linnaeusparkweg naar de Oostelijke Handelskade in Amsterdam-Oost fietste om daar met Joodse leeftijdgenoten te dansen. Dit waren Joodse jongeren die met hun familie Duitsland waren ontvlucht en daar werden opgevangen. Aan deze kade stond namelijk het Lloyd Hotel. Dit is een hotel met een fascinerende geschiedenis. Het hotel werd in 1921 in gebruik genomen en was gebouwd als hotel voor landverhuizers. Zij reisden vanuit allerlei locaties in Oost-Europa naar dit hotel in het oostelijk deel van Amsterdam om aan de kade aan boord te gaan van een schip dat hen naar Noord-Amerika zou brengen. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog werden er Joodse vluchtelingen in onder gebracht. De eigenaar van het gebouw, Koninklijke Hollandse Lloyd, was failliet gegaan en het gebouw werd overgenomen door de gemeente Amsterdam. Met de Joodse jongeren die toen in het hotel verbleven heeft de moeder van Blok intensief contact gehad. Tijdens de oorlog, na de deportatie van de Joodse vluchtelingen naar de concentratiekampen, is het hotel door de Duitse bezetter omgebouwd tot huis van bewaring. Onder meer deelnemers aan de Februaristaking van 1941 werden in cellen in dit complex opgesloten.

En dan is er het verhaal van het huis waar Henny Gazan opgroeide. Tijdens de oorlog moesten Henny en haar ouders onderduiken. Alle drie overleefden ze de onderduik en ze keerden terug naar hun huis. Daarin woonde echter het gezin van een notoire NSB’er. De familie Gazan werd opgedragen om het huis voorlopig met deze familie te delen. Pas enkele jaren na de oorlog trok dit gezin weg en hadden de Gazans het huis weer voor zichzelf.

In die schetsen, in deze historische doorkijkjes zit de kracht van het boek. De verhalen die Blok vertelt worden ondersteund door vele foto’s en documenten die aan de tekst zijn toegevoegd. Door de brede benadering, waarbij Blok uitgebreid ingaat op de geschiedenis van de familie van haar ouders en grootouders krijg je als lezer een goed beeld van het leven van deze Joodse gezinnen in Amsterdam voor, tijdens en na de oorlog. De moeder van Blok heeft zoals gezegd tijdens de oorlog ondergedoken gezeten, maar was hierbij gescheiden van haar ouders. Die zaten bij een familie ondergedoken waarvan de man, Jaap de Haan, in het verzet zat. Hij werd in februari 1945 opgepakt en gefusilleerd. Na de oorlog stond er in het huis van Henny Gazan op de schoorsteenmantel een foto van het gezin De Haan, als herinnering en als teken van dankbaarheid aan het offer dat zij hadden gebracht om de grootouders van Dieuwertje onderdak te bieden.

De titel van het boek, ‘Dragelijke lichtheid’, verwijst naar het ogenschijnlijke gemak waarmee Henny Gazan na de oorlog het leven weer oppakte. Ze maakte carričre in de entertainmentwereld en werkte onder meer voor Wim Sonneveld en de radio. Daarmee trad Henny Gazan in de voetsporen van haar moeder, de bekende kleinkunstenares Stella Fontaine. Ze lachte veel en ook veel weg, aldus Blok. De hele geschiedenis van de familie tijdens de Tweede Oorlog leek achtergelaten in de periode die zich elk jaar verder terugtrok in de tijd. Vandaar ook de verrassing bij Blok toen ze het dagboek van haar moeder in haar nalatenschap aantrof. Blijkbaar was het afscheid van het verleden niet definitief en werden herinneringen gekoesterd. Blok heeft er goed aan gedaan om het dagboek van haar moeder te publiceren. Dit met name omdat het haar in de gelegenheid stelde om een fascinerend verhaal over Henny Gazan en haar voorouders te schrijven. Dit verhaal vertelt Blok met verve en dat maakt het boek tot een fijne leeservaring.