Anthony Tucker-Jones (1964) is een voormalig Britse inlichtingenofficier, die gespecialiseerd is in militaire geschiedenis. Voor dit boek selecteerde hij fotomateriaal uit het omvangrijke Pixpast Archive, dat ruim 32.000 oorspronkelijke kleurenfoto’s bevat uit de periode 1936-1946. Het geldt als de grootste collectie kleurenfoto’s van de Tweede Wereldoorlog en als waardevolle hulpbron bij historisch onderzoek. Tucker-Jones heeft ruim zestig boeken op zijn naam staan en publiceerde ongeveer 500 artikelen in vooraanstaande tijdschriften. Daarnaast bespreekt hij regelmatig voor radio en televisie actuele en historische militaire gebeurtenissen. Reent publiceerde hij een omvangrijk studie over de oorlogservaringen van Winston Churchill: ‘Churchill, Master and Commander: Winston Churchill at War 1895–1945’.

Tucker-Jones begint de inleiding van dit boek met de standaardopmerking bij zoveel fotoboeken, namelijk: ‘Eén beeld zegt meer dan duizend woorden’, met daar onmiddellijk op volgend de zin dat er geen beter voorbeeld te vinden is om de zeggingskracht van het gezegde te onderstrepen dan de strijd aan het Duitse Oostfront tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat was een eindeloos wrede en uitputtende oorlog, die onnoemelijk veel menselijk leed veroorzaakte. De cijfers kunnen variëren, maar veelal spreekt men toch over 20 miljoen doden aan Russische kant en 5 miljoen Duitse dodelijke slachtoffers. Ter vergelijking: de Amerikanen verloren gedurende de gehele oorlog ongeveer 300.000 man op het slagveld, de Britten en de Fransen elk 500.000 man. Tel bij al die Duitse en Russische doden de vele miljoenen gewonden op plus de reusachtige materiele schade en het wordt duidelijk dat hier de bloedigste en meest barbaarse oorlog ooit werd uitgevochten. Het is nogal een pretentie om te menen dat dit alles met 250 foto’s treffend kan worden uitgebeeld. De claim die fotoboeken steeds leggen op hun zeggingskracht kan nooit worden waargemaakt. De wreedheid op het slachtveld, het menselijk leed aan beide kanten, de vernietigde steden en platgebrande dorpen, de massaliteit van de oorlogshandelingen, de impact van alle veldslagen op het thuisfront, enzovoort … het is te groot om in 250 foto’s te vatten. Hoe mooi de foto’s ook zijn. Men is geneigd het gezegde om te keren: ‘Eén woord zegt meer dan duizend foto’s’, want in een tekst van duizend pagina's komen de gruwelijkheden in al hun facetten altijd beter tot hun recht dan op evenzoveel foto's.’ Het woord blijft vele malen sterker dan het beeld.

In ‘Oostfront’ staan ruim 250 authentieke kleurenfoto’s van de strijd aan het Oostfront, die allemaal afkomstig zijn van door anonieme Duitse soldaten gemaakte Agfaolorfoto’s. Het zijn allemaal particuliere foto’s, geen foto’s uit de omvangrijke Duitse propagandamachine. De kleurenfotografie stond toen nog in de kinderschoenen, zeker in Duitsland. Dat is hier en daar aan de kleurkwaliteit te merken, want de foto’s neigen iets te blauw en te zwart te zijn, maar gezien de omstandigheden waarin ze moesten worden gemaakt, is het resultaat verbluffend te noemen.

Er wreekt zich echter wel wat anders. Op de eerste plaats was het de Duitse manschappen verboden aan het front te fotograferen, waartegen veelvuldig werd gezondigd en waarmee even veelvuldig door de Duitse censuur ruimhartig werd omgegaan. Zolang het tenminste onschuldige kiekjes betrof die met een gerust hard naar huis konden worden gestuurd. Die hadden dan immers hetzelfde effect als de officiële propagandafoto’s in de bladen. Foto’s van massa-executies, van opgehangen partizanen, van platgebrande dorpen, van verkrachtingen, zware gevechtshandelingen, dode en gewonde Duitsers, van Joodse getto’s of van concentratiekampen zouden nimmer de censuurmeesters passeren. En iedereen wist dat, zodat de fotograven te velde veel zelfcensuur toepasten. Trouwens, ze hadden alleen maar tijd om te fotograferen als het even stil was aan het front, als men niet in gevecht verwikkeld was. Het barst dus van de foto’s van soldaten die elkaar fotograferen of die een passerende colonne op de plaat vastleggen en van beschadigd en veroverd Russisch oorlogsmateriaal. Tucker-Jones weet dan telkens precies te zeggen welke tank, wat voor voertuig, welk type vliegtuig, etc. het betreft. Uitermate boeiend voor degenen die geïnteresseerd zijn in de materiele kant van oorlogsvoering, maar over het verloop van de strijd aan het Oostfront komt men weinig te weten. Dat geldt voor veel fotoboeken. Deze publicatie wordt pas interessant als men al veel kennis over deze strijd binnen de Tweede Wereldoorlog heeft en het beeldmateriaal een goede visuele aanvulling is op deze kennis.

Het boek is thematisch geordend rond de drie hoofdonderwerpen: Grondoorlog, Luchtoorlog en Achter de linies, met steeds fotomateriaal dat slechts spaarzaam in andere boeken over het Oostfront werd gebruikt. Daar lag altijd de voorkeur bij de officiële zwart-wit foto’s, die kwalitatief beter waren en meer zeggingskracht hadden. Ze brachten ook de wederzijdse moorddadigheid beter naar voren. Deze onbekende, kleurrijke foto’s zijn eigenlijk allemaal achter de linies genomen en geven daarmee een onbekender beeld van de Duitse aanval. Een beeld van de momenten dat er niet werd gevochten, maar er een moment van rust was. Tijd om de kameraden de fotograferen, om te kijken met welk aftands materiaal de Russen het moesten opnemen tegen het ‘Herrenvolk’, om zich te verbazen hoe sjofel en moedeloos de afgevoerde Russische krijgsgevangenen erbij liepen en om het thuisfront iets te laten zien van een andere geduchte tegenstander, de afschuwelijke kou van de Russische winter. Het is daarmee een schitterend boek over de toestand achter de linies.