Verraders. In de oorlog had je ze in alle soorten en maten en in alle lagen van de bevolking. Overtuigde nazi’s, avontuur- of geldbeluste opportunisten, overlopers uit de illegaliteit of simpelweg wraakzuchtige of verwarde personen hebben samen talloze slachtoffers gemaakt. Om de immense dreiging van dat soort lieden het hoofd te bieden, moest het verzet ze soms koelbloedig uit de weg ruimen.

Zo ook de Zaandamse Franci de Munck-Siffels, afkomstig uit een geëngageerd communistisch gezin. In juni 1944 maakt een kogel uit het wapen van een verzetsman een einde aan het jonge leven van deze informante van de Sicherheitsdienst. In krap een paar maanden tijd had ze ruim 150 verzetsmensen en Joden aangegeven - velen zouden het niet overleven. Wat was er gebeurd? Wat bezielde een 23-jarige echtgenote en moeder om voor de Duitsers te gaan werken?

Met het recent verschenen ‘De verraadster’ geeft Erik Schaap, biograaf van verzetsman Walraven van Hall en auteur van meerdere boeken over de Tweede Wereldoorlog, een interessante inkijk in de motieven van een grote maar in de Nederlandse oorlogsgeschiedenis relatief onbekende vrouwelijke verrader. Een verzetsstrijdster nota bene: ze verzorgde een Joods kind en tot november 1943 was ze een gewaardeerd koerierster voor het communistische verzet in de Zaanstreek.

Katalysator voor Franci Siffels’ dramatische draai was, zo reconstrueert Erik Schaap op basis van uitvoerig archiefonderzoek en interviews met onder meer haar jongste nog levende zus, een ordinair huwelijksdrama. Als zij ontdekt dat haar na de Februaristaking in 1941 ondergedoken echtgenoot, de communist en oud Spanje-strijder Dingeman de Munck, het met haar lievelingszus houdt, breken alle stoppen bij Franci door. Verblind door woede – én opmerkelijk genoeg net hersteld van een abortus als gevolg van haar eigen buitenechtelijke escapade – beent ze naar de Amsterdamse SD in de Euterpestraat en geeft ze haar man aan. Daar laten ze zo’n waardevolle informante niet los en is er geen weg meer terug, al lijkt Franci die nauwelijks nog gezocht te hebben. Over haar beweegredenen blijven we goeddeels in het ongewisse.

Wat ‘De verraadster’, een door Erik Schaap vaardig opgetekend levensverhaal, wel duidelijk maakt, is hoe geraffineerd de Duitse jacht op het verzet in zijn werk ging en voor welke afschuwelijke morele dilemma’s verzetsmensen zich soms gesteld zagen. Maar bovenal laat Franci Siffels’ tragische levensloop zien, hoe heel particulier 'klein' leed tijdens de bezetting desastreuze gevolgen voor velen kon hebben. Of om met de voorin het boek geciteerde Duitse jurist Walter Otto Weyrauch (1919-2008) te spreken: "Iedere rechtschapen burger is een potentiële medewerker van de tirannie". ‘De verraadster’ van Erik Schaap is daarvan een bijzonder treurige illustratie.