De ondertitel van ‘Hier is het gebeurd’ luidt ’50 plekken uit de bezettingstijd om bij stil te staan’. Dat is dan ook wat schrijver Ad van Liempt en fotograaf Rolf Baas letterlijk hebben gedaan. Het idee voor deze samenwerking tussen oom en neef ontstond nadat die laatste voor het maken van een fotoserie naar Normandië was geweest – als het om de Tweede Wereldoorlog gaat bij uitstek een van de gebieden waar je op heel veel plekken voelt dat ‘het’ hier is gebeurd.

Van Liempt en Baas hebben in hun boek echter niet alleen maar gekozen voor plekken waar het er dik bovenop ligt dat het in de oorlog een plek was waar opmerkelijke zaken plaatsvonden. In een van de afleveringen van de vijfdelige podcast die bij het boek hoort, doet presentatrice Margriet Vroomans de suggestie dat het vaak om plekken gaat waar je zo aan voorbij zou lopen als je niet meer van de achtergronden en het verleden weet. Dit boek kan er in die zin dus voor zorgen dat mensen – opnieuw letterlijk – voortaan wel stilstaan bij het oorlogsverleden van die plaatsen.

Om wat voor locaties gaat het dan? Dat is heel divers. De keuze is die van de makers zelf en dus, zoals ze in hun voorwoord al aangeven, per definitie subjectief. Gekozen is voor vijftig plekken in heel Nederland, van Eede in Zeeland tot Appelbergen in Groningen, van het Waddeneiland Texel tot Maastricht in Limburg. Hele bekende locaties, uit de oorlog, zoals de kampen Westerbork, Vught en Amersfoort, maar ook kamp Erika in Ommen waarvan de makers van het boek aangeven dat je de plek ook echt moet willen vinden om daar überhaupt in te kunnen slagen.

Elk van de vijftig plekken wordt toegelicht in een korte tekst. Wat is daar gebeurd, wie waren daarbij betrokken, wat waren de gevolgen op langere termijn? Van Liempt heeft een prettige en herkenbare schrijfstijl en, zo mogen we na zeker tien boeken over de Tweede Wereldoorlog gerust stellen, meer dan een beetje kennis van zaken. Hoewel hij veel van die plaatsen al eens zag, heeft hij ze voor dit boek allemaal (nog eens) bezocht om er de optimale voeling mee te krijgen en dat ten goede te laten komen aan de teksten.

En op alle locaties heeft Rolf Baas een foto ‘in het nu’ gemaakt, in veel gevallen ook nog vergezeld van een foto uit de tijd waarover de verhalen gaan. Niet alle foto’s komen helemaal uit de verf. Een foto van twee bruggen bij Venlo met in de omgeving weinig bijzonders, een foto genomen van de overkant van het havenhoofd in Maassluis: er is feitelijk heel weinig op te zien en het roept dan ook geen connectie met ‘toen’ op, al doet de tekst dat dan alsnog. Soms ook moet je als lezer erg je best doen om te zien wat er nu eigenlijk op de foto staat – al is dat niet per definitie iets slechts, natuurlijk.

Bij het boek hoort ook een vijfdelige podcast. In elk deel komt een van de regio’s aan bod die in het boek aan bod komen. Margriet Vroomans praat in de podcast met auteur en fotograaf. Vooral in wat die laatste heeft te zeggen, zit de toegevoegde waarde. Zo is de foto bij het hoofdstuk over de razzia op Putten er een van de brug waar een verzetsgroep in hinderlaag lag – het is deze actie die tot de represailles leidde die het dorp zo hard raakten. De afbeelding is lastig te ‘ontcijferen’: wat zien we hier nu eigenlijk. Baas legt uit dat het een ‘gevoelsfoto’ is, met een dubbele opname in hetzelfde beeld om het dubbele van de gebeurtenis mee te vangen. Je kunt je wel afvragen of die toelichting niet in het boek had gekund – niet iedereen zal bereid zijn de podcastserie te luisteren – maar het voegt in deze vorm dus wel iets toe.

In veruit de meeste gevallen echter doen de foto’s en teksten samen goed hun werk. Daar is het gebeurd en nu ben je er als lezer niet alleen bij, het maakt ook los dat je zelf op veel van die locaties eens een kijkje wil gaan nemen. Dat er in lang niet alle gevallen veel te zien is, maakt daarbij niet uit. Sterker nog: dat hiaat vult dit boek nou juist goed op. In dat kader zou je het, een beetje oneerbiedig, een soort luxe reisgids kunnen noemen. Dat van elke locatie de exacte coördinaten zijn vermeld, draagt daar aan bij: zo zijn met GPS ook de meest verborgen plekken te vinden.