Andrew Rawson behandelt in dit boek de worsteling van Polen voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Uit eerdere recensies van boeken over de Poolse inzet tijdens de oorlog bleek al dat de Poolse inzet en volharding vaak niet het eerbetoon en het juiste podium krijgen, maar vaker onbegrip en vergetelheid ten deel vallen. Niet alleen in het buitenland, maar ook in eigen land. De Polen moesten toezien hoe hun vaderland door de geallieerden eigenlijk verkwanseld werd aan de Sovjet-Unie.

Het boek begint met de periode van de Eerste Wereldoorlog. Toen was van soevereiniteit al geen sprake. Zowel de Duitse als de Oostenrijkse-Hongaarse keizer vroeg Poolse inwoners te strijden tegen de Russen, terwijl ook veel oorspronkelijke Polen in Russische dienst vochten. Na de oorlog herrees onder bemoeienis van andere landen de Poolse natie. Nog altijd waren de Polen echter het middelpunt van politieke belangen en dat viel niet altijd uit in hun voordeel. Polen mocht dan weer onafhankelijk zijn, het Verdrag van Versailles was voor het land niet zaligmakend.

Dan volgt een beschrijving van de Tweede Wereldoorlog. In 1939 werd het niet-aanvalsverdrag getekend tussen Duitsland en de Sovjet-Unie, inclusief de heimelijke verdeling van Pools grondgebied. Begin september 1939 vond de Duitse inval in Polen plaats. Engeland en Frankrijk waren weinig meer dan toeschouwers.

Dat vooral de Britten hun eigen agenda hadden, blijkt welk uit het volgende: het Poolse leger was voor die tijd technisch zeer vernuftig en begin jaren dertig had het al de Duitse Enigma-code gekraakt. Telkens als de Duitsers deze code verbeterden, duurde het slechts korte tijd voordat de Polen ook deze versie weer konden decoderen. De Polen deelden deze informatie met de Britten en de Fransen. Na de inval in Polen weken Poolse experts uit naar Frankrijk om daar verder te gaan en na 1940 in Engeland. Echter daar werd men aan het lijntje gehouden en streken de Engelsen de eer op voor het breken van de code.

Kort na de inval in Polen volgden de Jodenvervolging, de deportatie van ruim 1 miljoen Polen naar strafkampen en de eliminatie van de hoogopgeleiden. Ook zigeuners en andere minderheden werden door de speciale Einsatzgruppen uit de weg geruimd. Maar ook de Sovjets hielden huis, onder andere bij Katyn waar ruim vierduizend Poolse officieren werden geliquideerd.

Ook het verzet van het Poolse Thuisleger (Armia Krajowa) komt aan bod. Niet alleen in Warschau maar in meer steden kwamen de Polen in 1944 in opstand tegen de Duitse overheersing. Maar het gaat ook over de etnische zuivering van na de oorlog, toen een deel van het Poolse grondgebied werd toegewezen aan de Sovjet-Unie.

Maar liefst 60.000 verzetsstrijders / militairen van het Thuisleger werden gedeporteerd of gevangengezet. Dan heb je gevochten voor je land en dan wordt je zo bedankt en behandeld. Datzelfde gold voor de Poolse militairen die binnen de gelederen van de geallieerde legers hadden gevochten. Als je je niet conformeerde aan het nieuwe communistische bewind kon dat deportatie naar een strafkamp betekenen.

Tot slot volgt nog een deel over de naoorlogse periode met aandacht voor onder andere de Poolse gemeenschap in Engeland en de Koude Oorlog. Ook de regeringsperiode van generaal Wojciech Jaruzelski en diens opvolging door vakbondsleider Lech Walesa, komen aan bod. Het boek eindigt op 27 oktober 1991 als Polen weer een vrije, democratische rechtstaat is.

Het boek bevat een bibliografie en een alfabetische index. Een groot aantal foto’s uit de Tweede Wereldoorlog zijn in het midden opgenomen. Het is een zeer informatief en duidelijk geschreven boek dat een heldere en eerlijke blik werpt op de geschiedenis van het land Polen in de periode van 1914 tot aan 1991.

Ik moet eerlijk zeggen dat na het lezen mijn kijk op Polen en het Poolse volk veranderd is. Als je als volk zoveel te verduren hebt gehad, is het niet raar dat je je eigen identiteit en gewoonten ontwikkelt en dat deze anders zijn dan zoals wij die gewend zijn. En wie zijn wij om hen te veroordelen, zij die zoveel te verduren hebben gehad en zelfs vervolgd werden omdat ze aan geallieerde zijde Europa hadden helpen bevrijden?

Kijk ook eens naar hoe de Poolse militairen na de mislukte Slag om Arnhem door de Britse bevelhebber Bernard Montgomery hiervan de schuld kregen om de aandacht af te leiden van zijn eigen falen. Keer op keer werden de Polen verraden of buitenspel gezet. Ook de Sovjets deden dat bij de zogeheten Opstand van Warschau in 1944 door niet te helpen, zoals beloofd, maar door toe te kijken hoe het Poolse Thuisleger en Duitse troepen elkaar bevochten.

Zeker in het Westen is er over het algemeen te weinig bekend over de historie van Polen. De Poolse geschiedenis is erg gecompliceerd en weerspiegelt gedeeltelijk de geschiedenis van heel Oost-Europa. In het boek staan ook landkaarten van Polen afgebeeld. Geen enkele kaart is hetzelfde, want steeds waren er grenscorrecties. Dat was voorafgaand aan de 20e eeuw al zo en gedurende en na de Tweede Wereldoorlog niet anders. Lest we forget!

Andrew Rawson is een freelanceschrijver die meer dan veertig boeken heeft geschreven over zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog. Hij heeft ook een tiendelige boekenreeks voltooid over de veldslagen van het British Expeditionary Force. Hij heeft een master in geschiedenis.