Na de aanslag op Adolf Hitler door Claus Schenk Graf von Stauffenberg , kwam er een ware heksenjacht op gang naar mogelijke daders van de aanslag en staatsgreep van 20 juli 1944 en andere vermeende tegenstanders. Een aantal van hen werd standrechtelijk geëxecuteerd (waaronder von Stauffenberg), maar de meesten moesten voor het zogenaamde Volksgerichtshof verschijnen.

Wie de beelden van de processen tegen de verdachten van de aanslag op Hitler terugkijkt, ziet een bizarre vertoning waarbij breekbare mannetjes, met moeite hun broek omhooghoudend, door een welhaast schuimbekkende rechter worden overladen met hysterische tirades. Het lijken beelden uit een slechte B-film, maar de realiteit vertelt ons dat deze rechter Ronald Freisler was, een intelligente en fanatieke nationaalsocialist.

Freisler (1893-1945) was na de Eerste Wereldoorlog als o.a. advocaat actief. Hij werd door velen gezien als onbetrouwbaar, opportunistisch en te erg afhankelijk van wisselende gemoedstoestanden. Hij was echter ook een harde werker en een fanatieke nazi, hetgeen Hitler niet ontgaan was. Freisler werd door Hitler in 1942 tot president van het Volksgerichtshof benoemd en ging direct voortvarend te werk.

Het Volksgericht werd een ware Bloedraad, waarbij meer dan 90% van alle rechtszaken eindigden met de doodstraf. In het boek van Helmut Ortner (1950) worden verschillende rechtszaken en uitspraken beschreven, waarbij mensen die bijvoorbeeld kritiek op Hitler hadden gehad tot de dood werden veroordeeld. Ook de leden van de Weisse Rose (waaronder Hans en Sophie Scholl) werden door Freisler en de zijnen in een oogwenk tot de guillotine veroordeeld.

Tussen 1942 en 1945 werden meer dan 5000 doodvonnissen uitgesproken, waarvan Freisler meer dan de helft voor eigen rekening nam. Niet vergeten mag worden dat er vele rechters, aanklagers en advocaten in dienst stonden van het naziregime. Zij allen waren geen juridische medewerkers zoals wij die nu voor ogen hebben. Zij hadden slechts de taak om vijanden van het volk en de staat op te sporen en te berechten. En de doodstraf was het makkelijkst om op te leggen, ongeacht de daadwerkelijke ernst van de daad. Een simpele, ondoordachte opmerking over het naziregime werd al gezien als landverraad en defaitisme en kon slechts met één straf worden beoordeeld: de dood. Freisler was wellicht de fanatiekste onder hen, maar vele juridische medewerkers hielpen mee aan deze verkapte ‘zuivering’ van de Duitse samenleving.

Freisler haalde het einde van de oorlog niet; hij stierf op 3 februari 1945 tijdens een Amerikaans bombardement. Een enorme hoeveelheid andere medewerkers van het Volksgericht konden na de Tweede Wereldoorlog onbestraft hun beroep verder oppakken.

Het boek van Ortner heeft niet alleen de ontwikkeling van de rechtsprekende macht tijdens het nazirijk op een pakkende wijze beschreven, maar geeft ook een helder beeld van de carrière en de persoonlijkheid van Freisler. Ortner neemt de lezer mee in de gedachtewereld van de niet op wetgeving, maar op ideologie gestoelde rechtspraak. Dit boek is zeker het aanschaffen waard en past in de verzameling van iedere geïnteresseerde van de Tweede Wereldoorlog. Een Nederlandse vertaling verscheen eerder al onder de titel "Moordenaar in toga".