De concentratiekampen zijn door de nazi’s niet alleen in het leven geroepen voor detentie, slavenarbeid en vernietiging. In veel kampen werd op grootschalige wijze ‘medisch onderzoek’ verricht. Over de wetenschappelijke waarde van die onderzoeken valt te discussiëren. Meestal ging het om pseudowetenschappelijk onderzoek, gebaseerd op bedenkelijke rassentheorieën. De onuitputtelijke hoeveelheid ‘proefkonijnen’ was voor veel medici een waar Walhalla. Medici die de eed van Hippocrates hadden afgelegd, gingen werkelijk nietsontziend met hun weerloze slachtoffers om en onderwierpen hen aan weerzinwekkende experimenten. Dat de meesten vaak na gruwelijke pijnen overleden, of na het experiment naar de gaskamer werden gestuurd, is één van de donkerste pagina’s uit de geschiedenis van het nazirijk.

Ook op andere wijze name artsen (zoals Josef Mengele) deel aan de industriële uitroeiing van miljoenen mensen. Wanneer bijvoorbeeld op het perron van Auschwitz-Birkenau een trein arriveerde deden artsen veelal de ‘selectie’. Ter plekke werd, vaak met een simpel handgebaar, beslist over leven en dood.

Victor Capesius (1907-1985) was een van de apothekers van Auschwitz en werkte veel samen met Mengele. Net als Mengele had Capesius plezier in het selecteren. Vele getuigen zagen hem goedmoedig en vrolijk duizenden mensen naar de gaskamer sturen. Zelfs bekenden uit zijn geboortedorp of oude collega’s van zijn vorige werk waren hun leven niet zeker. Met een geruststellende leugen werden zij door hem naar het crematorium gezonden.

Maar hier hield het gruwelijke sadisme van Capesius niet op. Als apotheker was hij onder andere verantwoordelijk voor de voorraden Zyklon-B, het gifgas dat gebruikt werd in de gaskamers. En Viktor was ook helemaal niet de beroerdste om zijn handen uit de mouwen te steken bij de daadwerkelijke vernietiging. Getuigen verklaarden na de oorlog dat zij Capesius daadwerkelijke ook bussen Zyklon hebben zien leeggieten in de daarvoor bestemde openingen van de gaskamers.

Hiermee was hij dus op meerdere gebieden betrokken bij de moord op vele duizenden mensen. Toch was dit niet genoeg voor Capesius. Onder het mom te zoeken naar medische instrumenten en medicijnen besteedde hij veel tijd aan het plunderen van de eigendommen van de slachtoffers. Gigantische hoeveelheden valuta, goud en edelstenen verdwenen in zijn zakken. Hij stuurde wekelijks meerdere pakketten naar zijn thuis in Roemenië (Capesius was een etnische Duitser ofwel Volksduitser).

De gulzigheid van Capesius was hiermee niet gestild. Hij ging zelfs nog verder. De mensen die vermoord waren in de gaskamer werden ontdaan van haren en het tandgoud in hun mond. Dat werd vaak op zeer brute wijze uit de mond getrokken, waardoor er vaak veel bloed, bot en weefsel mee kwam. Een gruwelijke arbeid. De zo verworven tanden (met daarin het goud) werden dan in grote kisten verzameld. En Capesius stond dan klaar om koffers te vullen met deze rottende en stinkende massa. Getuigen vertelden dat hij de koffers dan liet verdwijnen. Het goud werd door hem na de oorlog gebruikt om een apotheek in Reutlingen te openen.

Na de oorlog blonk Capesius uit in het bagatelliseren van zijn rol in Auschwitz. Hij werd pas in 1959 gearresteerd en na een rechtszaak heeft hij uiteindelijk slechts 2,5 jaar gevangenisstraf uitgezeten. Bij zijn terugkeer in Reutlingen werd hij door de inwoners als held onthaald. Hij stierf in 1985, zonder ooit iets bekend te hebben.

Patricia Posner heeft op intrigerende wijze een voortreffelijk boek geschreven over één van de meest doortrapte en weerzinwekkende opportunisten van de Tweede Wereldoorlog. De lezer kan een walging voor deze sinistere en scrupuleuze man niet onderdrukken. Zijn daden tijdens de oorlog waren onbeschrijfelijk gruwelijk. Zijn houding ná de oorlog is wellicht exemplarisch voor de attitude die veel voormalige nazi’s tentoonspreidden; ontkennen en ‘selectief geheugenverlies’.

Het boek van Posner is een absolute aanrader. De banaliteit van het kwaad heeft meerdere gezichten en het gezicht van Viktor Capesius is er daar daadwerkelijk één van.