In 1942 waren de Japanners bezig met een opmars en had het Keizerlijke Leger al grote delen van Azië veroverd. Te verwachten was dat de opmars verder zou gaan richting het nog in Britse handen zijnde Singapore en omgeving.

De Britse premier Winston Churchill had inmiddels de goud- en zilverreserves van Hong Kong en Singapore overgebracht naar een veiligere plaats en stuurde last minute militaire versterkingen naar Singapore. Deze Britse troepen arriveerden toen de Japanners de grens overschreden naar Maleisië. De Britten werden direct naar het front gestuurd om de Japanse invasie van Malakka en Singapore te stuiten.

Tot de versterkingen behoorde het 137th Field Regiment Royal Artillery van commandant kolonel Cary Owtram. De Britten verloren de strijd en moesten capituleren. Daarna volgde een lange periode van krijgsgevangenschap waarin kolonel Owtram een geheim dagboek bijhield, dat hij goed verborgen hield en na de capitulatie van Japan (onder meer als gevolg van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki) weer ophaalde. Dit vormt de basis van dit verhaal: ‘1000 Days on the River Kwai’.

Nadat hij in Singapore krijgsgevangen was gemaakt en naar de beruchte Burma-spoorlijn was vervoerd, werd kolonel Cary Owtram aangesteld als Camp Commandant in Chungkai (Thailand), een van de grootste krijgsgevangenkampen. Hier zaten ook Amerikanen, Australiërs en Nederlanders. Door de jaren heen hebben er zo’n 30.000 gevangenen gezeten.

Als commandant van alle Britse, Australische, Amerikaanse en Nederlandse krijgsgevangenen droeg hij een zware verantwoordelijkheid voor degenen die onder zijn leiding stonden en ervoer hij het dagelijkse trauma van het omgaan met de onvoorspelbare Japanners. Veel van de duizenden gevangen stierven ondanks dat militaire artsen onder primitieve omstandigheden probeerden hen in leven te houden.

Hij moest de orde en tucht handhaven en moest eveneens een ziekenhuis runnen. Alle medicatie en andere zaken moest men zelf verzorgen en financieren. Handel met de lokale bevolking was gevaarlijk onder de onvoorspelbare Japanners. Ook het eten was van zeer slechte kwaliteit. De gevangen vielen dus erg af en raakten zeer verzwakt. Het weer – zware regenval en tropische temperaturen – in combinatie met het zware werk aan de spoorlijn, veroorzaakten veel dodelijke slachtoffers.

Tijdens zijn gevangenschap had zijn familie weinig contact met Cary en nieuws over zijn welzijn. Post kwam zelden of arriveerde pas na een jaar. Na de oorlog sprak hij weinig over zijn ervaringen. In gevangenschap schreef hij zijn aantekeningen die hij steeds begroef en na de Japanse capitulatie weer kon opgraven en meenemen. In 1953 herschreef hij zijn dagboek.

Na de oorlog bleef hij militair en bemoeide zich actief met de politiek en het maatschappelijke leven. Dat de gevangenschap een onuitwisbare indruk heeft achtergelaten bleek uit het feit dat toen hij na een operatie wakker werd na de narcose, hij dacht terug te zijn in het gevangenenkamp Chungkai waar hij ook een keer onder verdoving was geweest. Dit ontdekte zijn familie pas later. Ook had de oud-kolonel voor de rest van zijn leven een haat voor alle dingen die Japans waren.

Cary werd voor zijn daden als krijgsgevangenencommandant onderscheiden met een onderscheiding: Officier in de Orde van het Britse Rijk. Daarom staan de letters OBE achter zijn naam vermeld. Na zijn overlijden in 1993 hebben zijn dochters zich ingezet om de wens van hun vader om zijn dagboek te publiceren gerealiseerd te krijgen, iets wat in 2016 lukte bij Pen & Sword. Dit boek is gelijk aan het in 1953 bijgewerkte dagboek, maar sommige teksten werden anders geformuleerd.

Nu, jaren na de oorlog, is er een verzoeningsproces gaande was en zijn – met veel respect voor het gevoel en de ervaring van de schrijver – niet alle tijdens de gevangenschap ontstane uitdrukkingen, zoals het scheldwoord ‘nips’ voor Japanners, meer gangbaar of wenselijk.

Veel ex-gevangenen hebben getuigd van de wijze waarop en de moed waarmee Cary Owtram gevangenen beschermde tegen de ergste excessen van hun bewakers. Een brief hierover is opgenomen aan het einde van het boek.

Dat Cary indruk heeft gemaakt op veel mensen blijkt ook als een van zijn dochters in de jaren zestig het gebied bezoekt als BBC-televisieproducent. Het kamp zelf was overwoekerd en verlaten en bijna onherkenbaar. Bij toeval ontmoette ze een lokale koopman die zich haar vader na al die jaren nog wel kon herinneren. Hij had toen ook spullen geleverd aan hem en andere krijgsgevangenen.

Het door Pen & Sword uitgebrachte dagboek van Kolonel Cary Owtram is een zeer goed leesbaar boek dat een goede indruk geeft van de ontberingen die de vele krijgsgevangen in Azië moesten verduren. Ook de foto’s in het boek helpen hierbij.