De Duits-Oostenrijkse historica Brigitte Hamann heeft twee monumentale werken over Adolf Hitler op haar naam staan, die om onbegrijpelijke redenen naast de oorspronkelijke Duitse versie aanvankelijk alleen in een Engelse vertaling op de markt zijn gekomen: "Hitlers Wien. Lehrjahre eines Diktators" (1996) en "Winifred Wagner oder Hitlers Bayreuth" (2002). Van "Hitlers Wien" is nu, bijna twintig jaar na de Duitse publicatie van dit baanbrekende werk, eindelijk een Nederlandstalige versie uitgebracht, getiteld "Het Wenen van Hitler".

Van Hamann verscheen overigens nog een derde werk dat in verband staat met Adolf Hitler, namelijk "Hitlers Edeljude" (2008), over het leven van de Linzer huisarts Eduard Bloch. Deze laatste en tamelijk recente publicatie is hier al gerecenseerd. Ze gaat over de Joodse huisarts Bloch die Hitlers moeder in haar laatste jaren verzorgde. De manier waarop Bloch voor deze arme vrouw zorgde, maakte een onvergetelijke indruk op de nog jeugdige Adolf Hitler. Toen de jongeman enige maanden later naar Wenen was vertrokken, bleef hij contact houden met huisarts Bloch en stuurde hij hem enige geschilderde ansichtkaarten. Na de Anschluss in 1938 verordonneerde Hitler dat Bloch door de SS en Gestapo met rust gelaten moest worden en in 1943 mochten Bloch en zijn vrouw naar de Verenigde Staten emigreren. Ze waren toen de laatsten van wat niet lang daarvoor een bloeiende Joodse gemeenschap was.

"Het Wenen van Hitler" gaat over de periode 1907-1913, toen Hitler als een bohemien in de Oostenrijks-Hongaarse hoofdstad leefde. Twee maal had de Weense kunstacademie hem bij het toelatingsexamen afgewezen, omdat hij onbekwaam werd geacht om het vak van kunstschilder te kunnen beoefenen. Om in zijn onderhoud te voorzien schilderde hij ansichtkaarten en maakte hij tekeningen van de toeristische attracties van de monumentale binnenstad. Werk dat hij via een tussenpersoon verkocht aan handelaren in schilderijen en lijsten. In wezen werden zijn werkstukken vooral gebruikt ter opvulling van de dure lijsten die men wilde verkopen. De tussenpersoon waarmee de jonge Hitler lang samenwerkte plus zijn belangrijkste afnemers waren Joden. In Linz had de familie Hitler al uitstekende contacten met hun Joodse huisarts Bloch en ook in Wenen verkeerde Hitler veelvuldig in Joodse kringen. Er is geen enkele aanleiding te geloven dat zijn latere virulente antisemitisme in deze contacten zijn oorsprong vond. De verdiensten van zijn schilderwerk waren zeer armetierig en Hitler was ook bepaald niet erg ambitieus te noemen. Zijn compagnon moest hem constant achter de vodden zitten om hem tot een hogere productie te dwingen. Met weinig succes, zodat het duo een tijdlang in de Meldemannstrasse woonde in een tehuis voor daklozen. Liever dan te werken hield Hitler zich bezig met het bezoeken van het theater.

Zodra de portemonnee het hem toeliet was Hitler te vinden bij uitvoeringen van Richard Wagner. August Kubizek, zijn jeugdvriend uit Linz, had hem enthousiast gemaakt voor de werken van de Duitse componist, die zo bol stonden van mystiek, nationalisme, opoffering, trouw en soortgelijke karakteristieken die in het verdere leven van Hitler en ook in de nationaal-socialistische beweging zo’n grote rol zouden spelen. In "Het Wenen van Hitler" gaat Hamann nauwgezet na welke desastreuze invloeden er in Wenen moeten zijn geweest op de toch al getormenteerde geest van de jongeman. De kleine Adolf groeide immers op in een gezin met een tirannieke vader, die zijn zoon veelvuldig mishandelde, en een onzekere moeder, die haar zoon tot in de grond verwende, waarschijnlijk om tegenwicht te geven aan de agressieve vader waarvan weinig empathie te verwachten viel. Zo’n ervaring laat zijn sporen na.

De stad Wenen waar de 17-jarige Hitler terechtkwam was een metropool waar alle volkeren en religies van het grote Habsburgse Rijk vertegenwoordigd waren. Een groot deel van de bevolking moest weinig hebben van die andere volkeren en religies. Er was dan ook een sterke stroming die aansluiting zocht bij het Duitse Rijk en de Duitse cultuur, een stroming die ook in Linz en andere steden in het Oostenrijkse deel van de monarchie erg krachtig was. Hitler was daarmee door zijn vader en leraren op school al sterk beïnvloed. Dat sentiment (pro-Duits en tegen vreemdelingen) werd nog versterkt toen steeds grotere aantallen Joodse, Hongaarse en Tsjechische vluchtelingen naar de hoofdstad trokken. De racistische en religieuze vooroordelen werden steeds sterker door de vrees om overspoeld te worden door de immigranten uit het Oosten. Wenen kende een burgemeester, Karl Lueger, die niet op de laatste plaats vanwege politieke motieven deze angst steeds verder opdreef en openlijke racistische politiek bedreef. Daarnaast waren in het turbulente Wenen talloze andere partijen actief, de een nog mystieker en/of rabiater dan de andere. Allerlei elementen uit dat duistere gedachtengoed zouden later in de nazistische ideologie een plaatsje krijgen.

Hamann gaat een groot aantal van deze nu vergeten personen en organisaties na om te beoordelen welke invloed ze op de ontvankelijke geest van Adolf Hitler hebben gehad. Die las elke krant, ieder boek en alle brochures van al die obscure clubjes die hem onder ogen kwamen en de autodidact sloeg het op in zijn fotografische geheugen. In 1913 ontving Adolf Hitler het laatste deel uit de erfenis van zijn vader. Hij kon eindelijk de inmiddels tot de draad toe versleten kleding die hij al jarenlang droeg vervangen en samen met een nieuwe compagnon naar München vertrekken om daar zijn uitzichtloze carrière van ansichtkaartenschilder voort te zetten. Hamann oordeelt dat op dat moment Hitler nog steeds geen overtuigd antisemiet was, maar dat de kiemen daartoe al wel gezaaid waren. "Het Wenen van Hitler" is een boek dat iedereen moet lezen die iets van de raadselachtige persoonlijkheid Adolf Hitler wil weten en de grote invloed die het politieke kruitvat Wenen op hem heeft gehad.