“Wachters boven het stenen tijdperk” is het tweede deel in een reeks waarin auteur Bart M. Rijnhout een compleet beeld geeft van de Marine Luchtvaartdienst (MLD) in de Oost. Dit deel werd voorafgegaan door “Kruisvaarders van de archipel”, een werk over de Consolidated PBY vliegboot, ook wel Catalina genoemd. Dit tweede deel gaat over de MLD in Nieuw Guinea in de periode van 1922 tot 1950. Dit boek brengt een totaalbeeld van de luchtstrijd om Nederlands Nieuw Guinea tot 1950. Een tweede boek, met de titel “Wachters boven het stenen tijdperk II”, zal de periode 1951 – 1962 behandelen en medio 2012 verschijnen.

Over de MLD in Nieuw Guinea is niet veel bekend. Naar de oorlog in Nederlands Nieuw Guinea is maar weinig onderzoek verricht. Er zijn dan ook slechts enkele publicaties over deze strijd verschenen. Over de aanwezige Nederlandse, Amerikaanse en Australische strijdkrachten is wel iets bekend, maar van de Japanse zeer weinig. In dit boek wordt aan alle vier aandacht besteed.

Er wordt beweerd dat Nieuw Guinea tot aan de Tweede Wereldoorlog een land was waar de tijd duizenden jaren had stilgestaan. Toch kende het land al een lange historie. In de jaren voorafgaande aan de Tweede Wereldoorlog kreeg Nieuw Guinea de belangstelling van ontdekkingsreizigers. In 1941 raakte Nieuw Guinea betrokken in het wereldwijde conflict toen Japan het land, dat verdeeld was in een Nederlands deel dat bij Nederlands Oost-Indië hoorde en een Australisch deel, binnenviel. De inname van het Nederlandse deel verliep bijzonder snel omdat er maar weinig eenheden van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) aanwezig waren. Het noordelijke gedeelte van het Australische deel van Nieuw Guinea werd in april 1942 door de Japanners veroverd. Een landingspoging op Port Moresby, de hoofdstad van het Australische deel aan de zuidkust van het grote eiland, werd begin mei echter verijdeld tijdens de Slag in de Koraalzee. Bij deze zeeslag behaalden de Japanners een tactische overwinning op de Amerikaanse en Australische marines, maar leden een eerste strategische nederlaag in de strijd in de Pacific.

Na de capitulatie van Nederlands Oost-Indië, op 8 maart 1942, werden door de MLD vanuit Australië talloze geheime missies uitgevoerd ten behoeve van de Netherlands Forces Intelligence Service (NEFIS), de Nederlandse militaire inlichtingendienst. Deze gevaarlijke missies hadden meestal als doel om militaire inlichtingen over de Japanners te verzamelen. In “Wachters boven het stenen tijdperk” wordt hier uitgebreid aandacht aan besteed.

In januari 1943 begon het Amerikaanse leger een groot grondoffensief op Nieuw Guinea. In 1944 trokken de Amerikanen langs de noordkust langs plaatsen als Hollandia, Biak en Manokwari om uiteindelijk in oktober van dat jaar de Filippijnen aan te vallen. Op Nieuw Guinea ging de strijd voort en om op het eiland de controle te houden moesten de Amerikanen, bijgestaan door Australische troepen, langs de bijna 2.000 kilometer lange kustlijn de Japanners verdrijven. Dit leverde een zware en bloederige strijd op met tienduizenden slachtoffers.

Bart M. Rijnhout, die al vijftien boeken schreef over de luchtoorlog en het openbaar vervoer, beschrijft tot in detail de belevenissen van de MLD in Nieuw Guinea. Waarschijnlijk is “Wachters boven het stenen tijdperk” het meest gedetailleerde Nederlandstalige historisch overzicht van de militaire luchtvaart in Nieuw Guinea tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bart Rijnhout besteedt niet alleen aandacht aan de organisatie, de vliegtuigen en de inzet van de Nederlanders, maar door hem wordt ook de belangrijke rol en de inspanningen van de Australische, Amerikaanse en Japanse vliegers en squadrons beschreven. De teksten in het boek worden afgewisseld met talloze originele zwart-witfoto`s, kaartjes en illustraties die het lezen van het boek zeer prettig maken en die veel ondersteuning geven. Verder worden in kaders enkele onderwerpen behandeld die niet direct bij het geheel horen, maar toch zeer interessant zijn. Bovendien zorgt de toevoeging van enkele kleurrijke tekeningen van vliegtuigen er voor dat het boek goed oogt. Dit is een hele verbetering ten opzichte van “Kruisvaarders van de archipel” waarin de tekst slechts afgewisseld werd met zwart-wit foto`s.

Een andere verbetering ten opzichte van het voorgaande boek over de MLD in de Oost is het feit dat de auteur in “Wachters boven het stenen tijdperk” veel dieper in gaat op de achtergronden waartegen de strijd zich afspeelde. Hierdoor kunnen ook lezers die over minder historische kennis van de Tweede Wereldoorlog beschikken het verhaal goed volgen. Het geheel is ook beter in chronologische volgorde gepresenteerd waardoor het beter te begrijpen is. Helaas zijn de taalkundige fouten en het door elkaar gebruiken van de tegenwoordige en verleden tijd gebleven. Ook voor deze uitgave geldt dat het grondiger nakijken van de tekst door een redactie zeker op zijn plaats was geweest.

“Wachters boven het stenen tijdperk” zal, ondanks deze schoonheidsfoutjes, zeker zijn weg naar de liefhebber van militaire luchtvaart vinden. Ook deze uitgave is een prachtige verzameling informatie en zal zeer zeker dienst kunnen doen als naslagwerk. Er rust echter wel een kleine smet op het boek. Achter in het boek bevindt zich een bijlage genaamd “Broome, een tussenstop naar het zuiden”. Deze bijlage beslaat ongeveer zes pagina`s tekst. Ongeveer een vierde daarvan is letterlijk overgenomen van het artikel “Japanse luchtaanval op Broome” dat begin 2010 gepubliceerd werd op www.go2war2.nl. Op zich is dat geen probleem, maar Bart M. Rijnhout heeft helaas verzuimd de site of de auteur van het artikel als bron te vermelden. We zien het maar als een compliment.