De verbindingsofficier Eric Lomax, die in dienst was van het Britse leger, werd bij de overgave van Singapore in februari 1942 gevangen genomen door de Japanners. Hij werd tewerkgesteld bij de aanleg van de Birmaspoorweg, die Thailand en Birma met elkaar moest verbinden. In 1943 werd hij door de Japanners op verdenking van spionage langdurig verhoord en bruut gefolterd. In het boek "De spoorwegman" beschrijft hij zijn ervaringen.

Eric Lomax werd in 1919 geboren in Edinburgh, Schotland. Van jongs af aan was hij zeer geïnteresseerd in machines e.d. en dan vooral in treinen en spoorwegen. Dit is ook een gedeeltelijke verklaring van de titel. Hij volgde de middelbare school, maar hij maakte deze niet af. Hij besloot om net zoals zijn vader bij de posterijen te gaan werken.

In 1939 nam hij dienst in het Britse leger. Hij meldde zich aan bij het Royal Corps of Signals, het verbindingskorps. Dit legeronderdeel houdt zich bezig met het contact en de (elektronische) verbindingen in en tussen de verschillende legeronderdelen. Na het volgen van een officierscursus werd hij bevorderd tot tweede luitenant. Hij meldde zich aan voor dienst in Azië en vertrok in oktober 1941 naar India. In november 1941 werd hij overgeplaatst naar Singapore. Met zijn onderdeel betrok hij de stellingen bij het vliegveld van Kuantan. Na de invasie van Malakka en Singapore moest het vliegveld van Kuantan snel worden opgegeven door de Britse troepen. Hij werd overgeplaatst naar het hoofdkwartier van de opperbevelhebber van de strijdkrachten in Singapore, Luitenant-generaal Arthur Percival. Het Britse leger was niet opgewassen tegen de Japanse invasiestrijdkrachten en het kon geen stand houden. Op 15 februari 1942 gaf Singapore zich over aan de Japanners. Eric Lomax werd krijgsgevangen gemaakt.

Hij werd geïnterneerd in het krijgsgevangenenkamp van Changi. De eerste maanden waren de leefomstandigheden hier vrij goed. De krijgsgevangenen hadden redelijk te eten en zij werden grotendeels ongemoeid gelaten door de Japanners. Dit veranderde in september 1942. De Japanners droegen de gevangenen op om een verklaring te tekenen, waarin zij zwoeren dat zij geen poging zouden doen om te ontsnappen. Toen zij dit weigerden, werden vier willekeurig uitgekozen gevangenen door de Japanners geëxecuteerd. Hierna werden alle gevangenen, om hen onder druk te zetten, samengedreven in een kazerne. Deze kazerne was oorspronkelijk gebouwd voor 800 soldaten, er werden nu echter 16000 krijgsgevangenen in opgesloten. Er was onvoldoende voedsel, de latrines raakten spoedig overvol en er was bijna geen drinkwater. Na drie dagen gaven de gevangenen toe en tekenden zij allen de niet-ontsnappen-verklaring. De geïnterneerden mochten hierna terugkeren naar hun oorspronkelijke onderkomen. De rust keerde terug, maar dit duurde niet lang.

Duizenden gevangenen werden weggehaald uit Changi en naar elders getransporteerd. Op 25 oktober 1942 werd Eric Lomax zelf op transport gezet. De bestemming was Thailand. Hij zou worden ingezet bij de aanleg van de beruchte Birmaspoorweg. Lomax werd ondergebracht in een kamp in Banpong. Vanwege zijn technische kennis werd hij niet ingezet bij de daadwerkelijke aanleg van de spoorlijn. Zijn taak bestond eruit om te helpen bij de reparatie van beschadigde locomotieven, wagons en lorries. Dit werk was niet zo zwaar als het aanleggen van de daadwerkelijke spoorweg. De Japanners verstrekten slechts een karig rantsoen, maar Lomax en zijn medegevangenen (meest officieren) konden dit aanvullen met voedsel dat zij kochten van de plaatselijke bevolking.

Omdat de gevangenen wilden weten hoe de oorlog verliep, besloten zij om een radio te bouwen. Zij bezaten de technische kennis en mede door diefstal slaagden zij erin om de benodigde onderdelen bij elkaar te krijgen. In november 1942 lukte het de gevangenen om een werkende radio te bouwen, waarmee zij de geallieerde nieuwsberichten konden ontvangen.

Begin 1943 werden Lomax en zijn medegevangenen op transport gesteld naar het kamp van Kanchanaburi (onder de gevangenen beter bekend als Kanburi). Hier werden ze weer ondergebracht in een kamp waarin beschadigd spoorwegmaterieel werd gerepareerd. In dit kamp besloot Eric Lomax om een kaart van de Birmaspoorweg te tekenen. Hij maakte deze kaart zonder een echt goede reden. Hij had gewoon een grote interesse in spoorwegen en daarom wilde hij er zoveel mogelijk informatie over verzamelen.

In augustus 1943 sloeg het noodlot toe. De Japanners vonden bij een doorzoeking van het kamp de radio en de kaart van Lomax. De Japanners dachten dat de gevangenen in staat waren om radioberichten te verzenden. Zij namen daarom aan dat zij een belangrijke spionagegroep hadden gevonden, die berichten verzond naar de geallieerden. Hier was absoluut geen sprake van. De gevangenen waren er met heel veel moeite en inventiviteit in geslaagd om een kleine ontvanger te maken. Voor het maken van een radio die ook signalen kon verzenden waren meer en betere materialen en gereedschappen nodig. De gevangenen beschikten hier niet over en konden een dergelijke zendinstallatie dus onmogelijk maken.

De Japanners waren er echter van overtuigd dat zij een spionagecel ontdekt hadden en waren vastbesloten om de geallieerde krijgsgevangenen alles te laten bekennen. Om de gevangenen zo ver te krijgen pasten zij zware martelingen op hen toe. Deze folteringen werden onder meer uitgevoerd door de beruchte Kempeitai, de Japanse militaire politie (vergelijkbaar met de Duitse Gestapo). Deze martelingen worden uitgebreid en met alle gruwelijke details door Eric Lomax beschreven. Zo werd een groepje van vijf gevangenen, onder wie Eric Lomax, gedwongen om meer dan twaalf uur in de brandende zon zonder eten of drinken in de houding te staan. Vervolgens werden ze met houwelen en schoppen volledig in elkaar geslagen. Eric Lomax verbleef onder meer in de gevangenissen van Kanburi en Bangkok. In de gevangenis van Kanburi werd waterboarding op hem toegepast. Hierbij wordt er een doek op iemands gezicht gelegd, waar men water overheen laat lopen. Hierdoor krijgt het slachtoffer het gevoel dat hij verdrinkt. Het is erg bedreigend.

Op 22 november 1943 was de officiële "Rechtszaak". Eric Lomax werd veroordeeld tot een celstraf van vijf jaar, wegens "Vijandelijke" activiteiten. Deze straf moest hij uitzitten in Singapore, in de beruchte gevangenis aan Outram Road. In deze gevangenis heerste op dat moment een onmenselijk regime. De gevangenen kregen nauwelijks te eten en een gesprek met elkaar voeren was streng verboden. Geplaagd door ernstige huidziektes en ongedierte besefte Eric Lomax dat een lang verblijf in deze gevangenis onvermijdelijk tot zijn dood zou leiden. Hij slaagde er echter in door een list Outram Road te verlaten. Door voor te wenden dat hij doodziek was, wist hij het voor elkaar te krijgen dat hij in de zomer van 1944 werd overgeplaatst naar het hospitaal van het kamp in Changi. In zijn eigen woorden: "Het is niet zo moeilijk te doen alsof je ieder moment dood kan gaan, als je er al uit ziet als een lijk." In het hospitaal van Changi waren de leefomstandigheden, onder andere omdat het werd gerund door medegevangenen, een stuk beter dan in Outram Road. Mede hierdoor slaagde hij erin om de oorlog te overleven.

Na de oorlog had Eric Lomax het erg moeilijk. Hij kampte met lichamelijk en geestelijk letsel dat hij had opgelopen tijdens zijn gevangenschap. Ook stuitte hij op veel onbegrip bij zijn medeomgeving voor zijn situatie. Dit leidde er toe dat hij werd geplaagd door depressies en andere psychologische problemen. Zijn situatie verbeterde pas echt toen hij in de jaren 80 in contact kwam met een stichting die gespecialiseerd was in de behandeling van personen die hadden geleden onder lichamelijke en geestelijke martelingen. In die jaren hoorde hij ook over een Japanse tolk (Nagase Takashi) die in de Tweede Wereldoorlog werkzaam was bij de Kempeitai en die betrokken was bij de martelingen van Lomax. De Japanner had nu wroeging over zijn daden. Eric Lomax kwam in contact met deze tolk en ze besloten elkaar persoonlijk te ontmoeten. Deze ontmoeting vond eind jaren 80 plaats in Kanchanaburi (Thailand). De plaats waar Eric Lomax gevangen had gezeten en waar hij was gefolterd. De ontmoeting was zeer emotioneel. Nagase Takashi en Eric Lomax praatten veel met elkaar en uiteindelijk vergaf Lomax Takashi voor zijn daden. In zijn eigen woorden: "Eens moet het haten ophouden." Op 8 oktober 2012 overleed Lomax op 93-jarige leeftijd.

"De spoorwegman" is een zeer indrukwekkend boek. Eric Lomax weet zijn ervaringen op een dusdanige wijze over te brengen, dat je je goed kunt inleven in zijn situatie. Je ervaart zijn pijn en vernederingen en zijn machteloosheid. De lichamelijke en geestelijke martelingen die hij heeft ondergaan worden zeer huiveringwekkend weergegeven. Je voelt zelfs bijna de hitte van de brandende tropische zon, die ervoor zorgt dat de cel waarin hij zit opgesloten verandert in een soort oven. De auteur geeft ook een goede beschrijving van de Aziatische jungle waarin hij moest werken. Ook weet hij goed uit te drukken hoe het is, als je in een cel/kooi bent opgesloten van een paar vierkante meter, waarin je je bijna niet kan en mag bewegen.

Eric Lomax heeft zijn hele leven een fascinatie voor treinen gehad. Zeker in het eerste gedeelte van het boek komt deze voorliefde voor treinen en dan vooral locomotieven (misschien wel iets te) veel aan de orde. Ook is het eerste gedeelte, waarin de schrijver vertelt over zijn jeugd, voor degene die enkel geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog misschien niet zo interessant. Andere lezers zullen zich waarschijnlijk echter niet storen aan deze zaken. Het grootste gedeelte van het boek speelt zich af tijdens de oorlog en is zeer boeiend en indrukwekkend geschreven. Het laatste gedeelte van het boek, dat handelt over het leven van Eric Lomax na de oorlog, is ook zeer interessant.

De Brits/Canadese filmmaatschappij Lionsgate maakte in 2011 bekend dat zij "The Railwayman" (Engelse titel) van Eric Lomax gaat verfilmen. Dit is geen verrassing. "De spoorwegman" is een uitstekend boek, waarin een zeer imposant verhaal wordt verteld. De folteringen die de auteur heeft ondergaan plus het feit dat hij later één van zijn ondervragers ontmoet en hij hem vergeeft voor zijn daden zijn mooie elementen voor een goede film. "The Railway Man", onder regie van Jonathan Teplitzki, werd in april 2014 uitgebracht in de Nederlandse bioscopen. "De spoorwegman" is zeker vergelijkbaar met het eveneens verfilmde boek van Pierre Boulle "Le Pont de la rivière Kwaï" (The Bridge on the River Kwai). De uitgebreide beschrijvingen van de martelingen en mishandelingen, maken het boek alleen niet geschikt voor de jongere lezer. Deze deelgroep uitgezonderd, is het boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog een aanrader.