Vijfendertig jaar lang werd er in de familie van Martin Davidson gezwegen over het verleden van zijn Duitse grootvader Bruno Langbehn. Martins moeder, de dochter van Bruno, emigreerde na de oorlog naar Engeland, waar ze trouwde en twee kinderen kreeg. Haar vader bleef achter in Duitsland waar hij in West-Berlijn tot zijn pensioen als tandarts werkte. Martin bezocht zijn grootvader niet vaak, maar herinnert zich de gesprekken die hij met hem voerde nog goed. Hij durfde zijn opa nooit rechtstreeks te vragen naar de oorlog, maar soms maakte de oude man impliciete verwijzingen naar die periode. “Weet je, alles wat we wilden was ook een wereldrijk, net als jouw Churchill”, zo flapte hij er eens uit. En dan waren er nog de ontmoetingen met zijn voormalige Kriegskameraden waar hij zoveel plezier aan beleefde. Het leek allemaal tamelijk onschuldig, een oude man die terugblikte op het verleden. Maar Martin kon zich niet onttrekken aan het idee dat zijn grootvader iets verborgen hield.

Na het overlijden van zijn grootvader op 85-jarige leeftijd in 1992 durfde Martin het eindelijk aan om zijn moeder te vragen naar haar vaders oorlogsverleden. Twee door zijn moeder gefluisterde letters waren genoeg om Martin de koude rillingen te bezorgden: SS. Zijn grootvader bleek Hauptsturmführer geweest te zijn in de terreurorganisatie die verantwoordelijk was voor de concentratiekampen, de Holocaust en andere misdaden die het nazi-regime zo berucht maken. Maar veel meer dan dat dit wist Martin toen nog niet. Ondertussen ging het gewone leven door en werkte hij voor de BBC aan meerdere documentaires over de nazi’s, onder meer over de architect Albert Speer en de filmmaakster Leni Riefenstahl. De vraag wat zijn grootvader precies had gedaan tijdens de oorlog sluimerde echter voortdurend op de achtergrond. In 2005 besloot hij daarom hiernaar op onderzoek uit te gaan met het in 2010 in Engeland gepubliceerde boek “The Perfect Nazi” als resultaat.

Veel bronnen van Bruno Langbehns nazi-carrière werden door de schrijver niet gevonden, maar wat hij ontdekte was genoeg om tot de conclusie te komen dat hij bepaald geen opportunist of meeloper was, zoals wel eens gezegd wordt over Speer en Riefenstahl. Bruno was een overtuigde nationaalsocialist van het vroege uur. Al in 1926 sloot hij zich aan bij de NSDAP, zeven jaar voordat Hitler kanselier werd. Het leverde hem het gouden partijinsigne op. In SA Sturm 33, een beruchte eenheid van de bruinhemden, was hij actief in wat later door de nazi’s aangeduid werd als de Kampfzeit, de jaren voorafgaand aan de machtsovername toen de politieke strijd met vuisten en knuppels op straat en in bierhallen uitgevochten werd. In 1937, drie jaar nadat de macht van de SA was uitgespeeld na de Nacht van de Lange Messen, maakte Bruno de overstap naar de SS.

Tot het einde van de oorlog was Bruno werkzaam in dienst van de inlichtingendienst van de SS, de door Reinhard Heydrich opgerichte Sicherheitsdienst. Hij hield zich onder andere bezig met het verzamelen van inlichtingen over “conservatieve reactionairen” en werkte op de buitenlandafdeling die zich bezighield met Frankrijk en Groot-Brittannië. De laatste maanden van de oorlog was hij gestationeerd in Praag, waar hij betrokken was bij operatie Werwolf. De operatie had moeten uitmonden in een heuse nazi-guerrillastrijd tegen de geallieerden, maar zo ver is het nooit gekomen. Ternauwernood overleefde Bruno de oorlog, want bijna was hij gedood door wraakzuchtige Tsjechische partizanen. Die hadden al meerdere Duitsers op straat geëxecuteerd en net op het moment dat Bruno aan de beurt was, werd het bloedvergieten stopgezet door een Sovjetofficier. Het is ironisch dat de fanatieke nationaalsocialist zijn leven te danken heeft aan een vertegenwoordiger van het communisme.

Na de oorlog lukte het Bruno om ongemerkt zijn oude carrière als tandarts weer op te pakken. Hij keerde uiteindelijk terug naar West-Berlijn, waar hij ingesloten door communistisch grondgebied zich blijkbaar toch veilig genoeg waande. Nooit is hij ter verantwoording geroepen voor zijn betrokkenheid bij het nazi-regime. Dat heeft het voor Martin Davidson moeilijk gemaakt om een volledig en diepgaand beeld te schetsen van het oorlogsverleden van zijn grootvader. Was hij wel berecht geweest, dan waren er waarschijnlijke juridische dossiers geweest vol met nuttige informatie. Nu heeft de schrijver het moeten doen met slechts enkele verwijzingen in documenten en het SS-personeelsdossier van zijn opa. Dat is genoeg geweest om te beschrijven van welke organisaties Bruno lid geweest is en op welke afdelingen van de SS hij gewerkt heeft, maar veel blijft onbeschreven. De schrijver kan vaak weinig meer dan aannemen hoe Bruno zich gedragen en gevoeld zal hebben. Deed hij mee met het geweld tegen Joden tijdens de Kristallnacht of bleef hij thuis en hoeveel wist hij werkelijk van de Holocaust die georganiseerd werd binnen andere afdelingen van de Sicherheitsdienst dan de zijne?

De feiten die Davidson wel ontdekt heeft, vult hij aan met algemene informatie, zodat er toch genoeg te vertellen is. De lezer die bekend is met de geschiedenis van het Derde Rijk krijgt daardoor echter wel veel bekende informatie tot zich. Het boek bevat geen hernieuwde inzichten op het nazisme en is veel meer het verslag van een persoonlijke zoektocht dan een diepgravende biografie. Het oordeel dat niet door de rechter geveld is, is nu postuum alsnog geveld door de kleinzoon. Het verhaal van de Brit op zoek naar het duistere verleden van zijn nazi-grootvader en zijn bespiegelingen daarop zijn boeiend, maar het boek stelt toch een beetje teleur, gezien het feit dat de schrijver slechts het puntje van de ijsberg heeft weten te onthullen. Zou er ergens in een vergeten archief nog een dossier liggen dat meer vertellen kan? Vermoedelijk zullen we dat nooit weten, want nazi-Duitsland telde teveel mensen zoals Bruno en de meesten van hen zijn in de vergetelheid geraakt. Het is de verdienste van Martin Davidson dat hij dit verhaal over deze modelnazi heeft willen delen met de lezer.