In de ochtend van 3 april 1941 trok de Hongaarse premier Pál Teleki zich terug in zijn werkkamer en schreef een brief aan Miklós Horthy, de regent van het Koninkrijk Hongarije: "Uw Doorluchtige Hoogheid, we hebben uit lafheid onze belofte geschonden met betrekking tot het Verdrag van Permanente Vrede. De natie voelt dat en we hebben haar eer verkwanseld. We hebben onszelf aan schurken verbonden. […] We zullen grafrovers worden, de meest verdorven van alle naties. Ik heb u niet tegengehouden. Ik ben schuldig." Nadat Teleki de brief had afgerond, zette hij een pistool tegen zijn hoofd en haalde de trekker over.

Aanleiding voor deze schuldbekentenis en het overhalen van de trekker, was het besef dat Hongarije niet langer buiten de oorlog kon blijven. Teleki was de belichaming geweest van de ambivalente houding van Hongarije tot dat moment, schipperend tussen Londen en Berlijn. In een poging neutraal te blijven poogde Teleki en Horthy zowel Duitsland als de Britten niet voor het hoofd te stoten. Toen de Tweede Wereldoorlog eenmaal was uitgebroken wemelde het in de Hongaarse hoofdstad van de geheime agenten, van de geallieerden én de nazi’s. Op het kruispunt van midden-Europa, maakte de geografische ligging van Hongarije neutraliteit nogal ingewikkeld. Op 7 april trokken de Duitsers via Hongarije Joegoslavië binnen en schaarde Hongarije zich aan Duitse zijde. Teleki kon daar niet mee leven.

In zijn boek ‘De laatste dagen van Boedapest’ schetst journalist Adam LeBor de ingewikkelde en dramatische geschiedenis van Hongarije tijdens de oorlog. Een geschiedenis als een pendule, continu heen en weer slingerend. Het bondgenootschap tussen Duitsland en Hongarije leidde in eerste instantie niet tot een militaire bijdrage van Hongarije aan de Duitse expansiedrift. Toen eenmaal duidelijk werd dat de oorlog in het oosten langer duurde, reisden minister van Buitenlandse Zaken Von Ribbentrop en opperbevelhebber Wilhelm Keitel naar Boedapest om te eisen dat het Hongaarse leger deel zou nemen aan de strijd tegen de Sovjet-Unie. De tweehonderdduizend slecht uitgeruste Hongaarse soldaten werden door het Rode Leger afgeslacht. De vernietiging van het Hongaarse leger was voor de regerende politici aanleiding om weer de andere kant op te bewegen en toenadering te zoeken tot de geallieerden. In het geheim werden er onderhandelingen met Engeland gevoerd, die in september 1943 tot een akkoord leidden. Gealarmeerd door deze verschuiving naar het westen, liet Hitler op 19 maart 1944 Hongarije bezetten en dwong hij Horthy tot de installatie van een pro-naziregering en volledige medewerking aan de Jodenvervolging. Hongarije verbond zich weer aan Duitsland met als gevolg dat tot juli 1944 ruim 437.000 Hongaarse Joden naar Auschwitz werden gedeporteerd en vermoord.

Onder druk van de geallieerden, die dreigden Horthy persoonlijk verantwoordelijk te houden voor de deportaties uit Hongarije, werden de transporten stopgezet. Daarop werd Horthy door Hitler aan de kant gezet en werden de antisemitische Pijlkruisers aan de macht gebracht. Nog eens duizenden Hongaarse Joden werden alsnog om het leven gebracht. In totaal werden ongeveer 568.000 Hongaarse Joden tijdens de Holocaust gedood.

LeBor vertelt het heen-en-weer slingerende verhaal van Hongarije aan de hand van een groot aantal persoonlijke, minder bekende verhalen. Dat is krachtig, want die persoonlijke verhalen brengen de grote geschiedenis van Hongarije terug tot menselijke proporties. Er schuilt, zeker voor wie minder bekend is met de Hongaarse geschiedenis, echter ook een gevaar in. Het gevaar dat zich misschien het beste laat omschrijven als het ‘Oorlog & Vrede’-effect: de grote hoeveelheid personages met niet-alledaagse namen, vraagt opperste alertheid van de lezer om iedereen goed uit elkaar te kunnen houden. Wie is wie ook alweer? Waar Tolstoi in zijn lijvige werk de ene na de andere prins of aristocraat opvoert, zijn het bij LeBor diplomaten, spionnen, studenten, actrices, politici, huisvrouwen en SS-officieren die ten tonele verschijnen. Aan de kracht van het drama dat zich in Hongarije heeft afgespeeld, doet het echter niets af. LeBor is er in geslaagd om op indrukwekkende wijze de even gecompliceerde als hartverscheurende geschiedenis van een gemangeld land op papier te zetten.