Lavochkin-Gorbunov-Gudkov LaGG-3

De LaGG-1 en de LaGG-3, stonden niet bekend als de meest goede vliegtuigen. Hoewel dat voor de LaGG-1 zeker opgaat, was de LaGG-3 al een grote verbetering ten opzichte van haar voorganger. Typerend is dat hierin een parallel kan worden getrokken met de MiG-1 en de MiG-3. Waar het project rond de MiG's echter spaak liep, ontstond uit de LaGG-3 een uitmuntend vliegtuig, de Lavochkin La-5. Hoewel de LaGG-1 en LaGG-3 hier als twee typen worden behandeld waren het volgens diverse bronnen één en hetzelfde type.

LaGG-3 Bron: Public Domain (onbekend)

Over de ontwikkelingen van de Lavochkin-Gorbunov-Gudkov LaGG-1 (kortweg Lavochkin LaGG-1) en de Lavochkin-Gorbunov-Gudkov LaGG-3 (kortweg Lavochkin LaGG-3 bestaat veel onduidelijkheid. Volgens sommige bronnen werd het toestel ontwikkeld uit het jachtvliegtuig ontwerp I-22 en werd hieruit eerst de LaGG-1 ontwikkeld, waarna via het prototype I-103 de LaGG-3 ontstond. Volgens andere gegevens zou de I-103 het prototype zijn geweest voor de LaGG-1 en werd het toestel later geproduceerd als de LaGG-3. Vooralsnog behandelen we hier de LaGG-3 als doorontwikkeling van de LaGG-1 met de I-103 als prototype van de LaGG-3. Voor de Lavochkin LaGG-1 houden we de eerste productievariant aan welke te onderscheiden is door de uitstulpingen boven op de motorkap voor de mitrailleurs. De I-103 en de LaGG-3 hadden deze uitstulpingen niet.^[1]

I-301 Bron: Public Domain (onbekend)

De LaGG-3 werd in tien productieseries en zes kleinere series/prototypen geproduceerd. Toen in 1944 de productie werd beëindigd waren er totaal 6.528 toestellen geproduceerd. De LaGG-3 werd bijna gelijktijdig met de LaGG-1 ontwikkeld en geproduceerd. Hierdoor had het type veel van dezelfde tekortkomingen als de LaGG-1. Door diverse kleinere verbeteringen voldeed het toestel echter aanzienlijk beter. Verdere ontwikkelingen en verbeteringen leidden uiteindelijk in 1942 tot de ontwikkeling van de Lavochkin La-5, welke een uitstekend jachtvliegtuig bleek te zijn.

LaGG-3 basisvarianten Bron: Public Domain (onbekend)

Ook aan het front zelf werden nog vele aanpassingen doorgevoerd. Bij de meeste piloten was het nog steeds geen geliefd vliegtuig. Dit was echter veelal te danken aan de onervarenheid van de piloten en niet aan de kwaliteiten van het toestel. Eén LaGG-3 viel in Mantsjoerije in handen van de Japanners, die het toestel alleen bij wat testvluchten gebruikten tot het na een ongeval werd vernield. Drie LaGG-3 toestellen vielen tijdens de Voortzettingsoorlog tussen Finland en de Sovjet-Unie onbeschadigd in handen van Finland en werden ingezet bij achtereenvolgens de LeLv 32 (1943-1944) en HleLv 11 (1944-1945) met als registratienummers LG-1, LG-2 en LG-3.

Finse LaGG-3 Bron: Public Domain (onbekend)

Aan het ontwerp van de I-22 / Lavochkin LaGG-1, werden vele verbeteringen aangebracht. De zo ontstane I-301 kreeg een verbeterde motor, vernieuwde vleugels, meer brandstofcapaciteit, was lichter en kreeg nog diverse kleinere aanpassingen. Dit vernieuwde prototype vloog voor het eerst op 14 juni 1940. Het toestel bleek beduidend beter dan haar voorganger.^[2]

In 1929 had Semjon Lavochkin, toen hij medewerker was bij de ZAGI, een methode ontwikkeld om geheel met hout een zeer lichtgewichte constructie te bouwen die lichter bleek dan het gebruik van duraluminium. In mei 1939 werd bij het pas opgerichte bureau OKB-301, door Lavochkin, samen met Michail Gudkov en Vladimir Gorbunov op basis van de houtconstructie een jachtvliegtuig ontwikkeld. Als I-22 vloog het prototype op 30 maart 1940 voor het eerst met als piloot A.I. Nikaschin. Dit prototype zou leiden tot de productie van een 100 tal Lavochkin LaGG-1 toestellen.^[3]

Al tijdens de bouw bleken diverse tekortkomingen aan het ontwerp, welke bij de proefvluchten werden bevestigd. Het ontwerp werd herzien. Het ontving grotere brandstoftanks en een andere propeller. Het toestel was bewapend met een 23 mm MP-6 kanon, vurend door de propellernaaf en twee 12,7 mm Berezin UBS machinegeweren aangebracht in de motorkap. Op 14 juni 1940 vloog de nieuwe I-301, met Nikaschin voor het eerst. De I-301 werd aangedreven door een 1.050 Pk (780 kW) Klimov M-105P motor. Ondanks de verbeteringen werden de prestaties niet veel beter, maar het toestel werd acceptabel genoeg bevonden voor productie. Begin 1941 begon in Leningrad bij Fabriek 23, in Gorki bij Fabriek 21 en in Taganrog bij Fabriek 31 de productie van de LaGG-3.^[4]

I-301 Bron: Public Domain (onbekend)

Volgens diverse bronnen werd de typeaanduiding I-22 voor de LaGG-1 nooit gebruikt. De I-301 zou hierbij het prototype zijn voor zowel de LaGG-1 als de LaGG-3. Hierbij zou de I-301 als prototype later de aanduiding LaGG-1 hebben ontvangen en hiermee het enige LaGG-1 model zijn geweest. Tevens zou bij het prototype later het kanon zijn verwijderd en kreeg het twee extra 7,62 mm ShKAS mitrailleurs verder naar achter op de motorkap, waarbij de twee uitstulpingen ontstonden. Sovjet bronnen geven hierover geen duidelijkheid.

Toen Duitsland de Sovjet-Unie binnenviel, waren ongeveer 300 toestellen geproduceerd en eind 1941 waren er al 2.507 van de productielijnen afgekomen. Toen in Gorki op de productie van de Lavochkin La-5 werd overgestapt, werd de productie alleen nog bij Fabriek 31 in Tblissi voortgezet. Begin 1944 werd de productie van dit type beëindigd met totaal 6.528 gebouwde toestellen.^[5]

De zogenaamde 1e Series of ook wel Type 1 modellen waren direct afgeleid van de I-301. De productie van de vliegtuigen kwam zeer langzaam op gang, wat voornamelijk werd veroorzaakt doordat de fabrieken weinig gespecialiseerd personeel had. Daarnaast moesten diverse fabrieken omschakelen van de productie van typen zoals de Polikarpov I-16 en de Polikarpov I-153.

LaGG-3 Type 1 Bron: Public Domain (onbekend)

Het voornaamste verschil tussen de 1e Series en het prototype was een versterkt landingsgestel, 10 mm dikke bepantsering bij de piloot, een grotere luchtinlaat en de bewapening met drie 12,7 mm Berezin UBS machinegeweren en twee 7,9 mm ShKAS machinegeweren. Bij de Series 1 werd aanvankelijk alleen het vliegtuig bedoeld voor de vluchtleider uitgerust met een RSI-3 zender/ontvanger, terwijl de overige toestellen in een vlucht alleen een ontvanger kregen. De 1e Series toestellen ontvingen drie zelfdichtende brandstoftanks, naast een brandbestrijding systeem waarbij uitlaatgassen terug werden geleid naar de brandstoftanks. Als aandrijving ontving dit type de 1.100 Pk (820 kW) Klimov M-105P motor.

Vanwege de toename van het gewicht, werden de prestaties minder dan die van het prototype. De maximale snelheid lag hierdoor op 549 km/u.

Bij de 4e Series, ook wel Type 4 genoemd, werden diverse verbeteringen aangebracht. Het derde Berezin machinegeweer dat door de propellernaaf vuurde werd vervangen door een 20 mm ShVAK kanon. Het stuurboord Berezin machinegeweer voor op de neus werd verwijderd. Naast deze wijzigingen aan de bewapening ontving dit type een langere antenne, grotere luchtinlaten in de basis van de vleugels en een grotere inlaat voor de oliekoeling.^[6]

Voor de aandrijving werd gekozen voor een 1.200 pk (890 kW) Klimov M-105PA motor. De brandstofcapaciteit werd verlaagd, waarmee het bereik tot 705 km afnam, maar de prestaties in totaal iets verbeterden.

LaGG-3 Type 4 Bron: Public Domain (onbekend)

Bij de 8e Series, oftewel Type 8 werden de twee ShKAS machinegeweren op de kap verwijderd en werd de standaard bewapening een ShVAK kanon in de propellernaaf en een Berezin machinegeweer boven in de neus. Bij een aantal toestellen van dit type werd de ShVAK vervangen door een 23 mm VYa kanon.

Eén van de Type 8 toestellen viel in Mantsjoerije in Japanse handen Bron: Public Domain (onbekend)

Direct afgeleid van de Type 8 werd de type 11 ontwikkeld als een grondaanvalsvliegtuig. Deze toestellen kregen twee D3-40 bommenrekken en zes RO-82 raket lanceerrails onder de vleugels gemonteerd. De bommenrekken konden 50 kg bommen van het type FAB-50 dragen of 83 liter brandstoftanks. De raket lanceerrails waren geschikt voor de RS-82 of RS-132 raketten.

LaGG-3 Type 11 Bron: Public Domain (onbekend)

Bij het Type 23, 23e Series, werd geprobeerd de prestaties te verbeteren door aanpassing van het richtingroer.

LaGG-3 Type 23 Bron: Public Domain (onbekend)

De 29e Series, Type 29 werd aangepast door toepassing van een 1.260 pk (940 kW) Klimov M-105PF motor. Deze motor was beter geschikt voor operaties op geringere hoogte (2.700 meter in plaats van 4.000 meter) zoals die aan het Oostfront veelvuldiger voorkwamen. Vanaf deze productieseries werd de vergaarbuis voor uitlaatgassen ten behoeve van de brandblusinstallatie verwijderd en ontvingen de toestellen een RSI-4 radio. Door het lagere gewicht en de sterkere motor nam de snelheid tot tot 565 km/u.

LaGG-3 Type 29 Bron: Public Domain (onbekend)

De 33e Series, Type 33 ontstond door toepassing van een nieuwe VVISh-105SV propeller met een grotere spinner.

Een klein aantal toestellen ontving een 37 mm Nudelman-Suranov NS-37 kanon in plaats van het 20 mm ShVAK kanon en was bedoeld als tankvernietiger. Een veertigtal toestellen werd geproduceerd en rond Stalingrad ingezet. Het type werd geen succes vanwege de toename van het gewicht voor in het vliegtuig en de zware terugslag van het wapen.

Een volgende poging tot verbetering van het toestel werd de 35 Series, Type 35. Hierbij werd geprobeerd de prestaties te verbeteren door de toepassing van automatische welvingskleppen aan de voorzijde van de buitenste vleugelranden. Daarnaast werd het staartwiel intrekbaar en de radiator vergroot.

LaGG-3 Type 35 Bron: Public Domain (onbekend)

De laatste productieserie voordat volledig werd overgeschakeld naar de productie van de Lavochkin La-5 was de 66e Series oftewel Type 66. Het toestel kon worden onderscheiden door de vier uitlaatpijpen, de veel kortere antenne, een nieuw cockpitraam en gewijzigde vormen van zowel de radiator als de oliekoeler. Door het gereduceerde gewicht kon de snelheid verhoogd worden tot 591 km/u. Het was verreweg de beste versie van de LaGG-3, maar kon het niet meer opnemen tegen tijdgenoten.

LaGG-3 Type 66 Bron: Public Domain (onbekend)

In een poging de prestaties van de LaGG-3 te verbeteren en de productie te behouden, werd een 1.300 pk (970kW) Klimov VK-107 toegepast op de LaGG-3 M-107. De motor zorgde echter voor oververhitting en de prestaties verbeterden nauwelijks.^[7]

Gudkov paste vervolgens een 1.540 pk (1.150 kW) Shvetsov M-82 motor in een LaGG-3. Deze Gudkov Gu-82 zou uiteindelijk leiden tot de ontwikkeling van de Lavochkin La-5.

Twintig LaGG-3 toestellen werden als Gudkov K-37, uitgerust met een 37mm Shpitalny Sh-37 kanon in de propellernaaf om als antitankwapen te dienen. De toestellen werden in de zomer van 1942 geleverd aan de 42e IAP.^[8]

In mei 1943 ontwikkelde Gorbunov een LaGG-3 variant als Gorbunov 105. Door de toepassing van metalen probeerde men de stroomlijning van het toestel te verbeteren en gewicht te besparen. Als motor bleef echter de Klimov M-105PF in gebruik. Hoewel de prestaties behoorlijk verbeterd waren, werd de snelheid pas verbeterd met de tweede versie uit februari 1944, de Gorbunov 105-2. Deze werd aangedreven door een 1.300 pk (970 kW) Klimov M-105PF-2 en was bewapend met een VYa-23 en een Berezin UBS. De prestaties van de Yakovlev Yak-3 en Lavochkin La-5 waren over het algemeen genomen echter beter waardoor de voorkeur naar die twee toestellen uitging.^[9]

Een laatste variant van de LaGG-3, waarvan onbekend is of en hoeveel er geproduceerd dan wel gebruikt zijn, was de LaGG-3IT, uitgerust met een 37 mm Nudelman-Suranov NS-37 kanon.

Noten

1. Gordon, 1998, pag. 22-34
2. Gordon, 1998, pag. 22-34
3. Gordon, 1998, pag. 22-34
4. Gordon, 1998, pag. 22-34
5. Wheeler, 1994, pag. 73
6. Gordon, 1998, pag. 22-35
7. Gordon, 1998, pag. 22-35
8. Gordon, 1998, pag. 35
9. Gordon, 1998, pag. 22-35