De Schotse auteur Jonathan Trigg heeft enige bekendheid verworven door zijn boeken over de Tweede Wereldoorlog en meer in het bijzonder over Vlaamse SS’ers aan het Oostfront. Zijn boek ‘Het testament van de Vlaamse Waffen-SS’ bevat uitgebreide interviews met Vlaamse Oostfronters die daar nog getuigenis over konden afleggen. Het boek maakt duidelijk dat Vlaamse Oostfronters net als hun Nederlandse collega’s zwaar werden gestraft.

Het belangrijkste verschil is dat de meeste Nederlandse Oostfronters na hun vrijlating min of meer gedwongen onder de radar bleven en dat het oorlogsverleden een loden last voor deze mensen was. In Vlaanderen daarentegen was het oorlogsverleden geen beletsel voor een politieke carričre. Het boek van Trigg bevat tal van interessante uitspraken en ook een apart katern met vele tientallen foto’s die deels afkomstig zijn uit de privé-archieven van de geďnterviewde Oostfronters of hun nabestaanden.

Op basis van dat concept heeft Trigg samen met de publicist Rudi Massart een nieuw boek gepubliceerd. Het is een fotoboek met tamelijk uitgebreide begeleidende teksten die deels afkomstig zijn uit eerdere publicaties van Trigg. De foto’s en de bijbehorende teksten zijn keurig verdeeld over tien thema’s met het vertrek naar het opleidingscentrum als eerste thema en de dood in het oosten als laatste. Daartussen worden de thema’s opleiding, de reis naar het front, in gevecht, vrije tijd, het thuisfront, winter in Rusland, de rebellenclub en Langemarck gevisualiseerd en ingeleid. De teksten zijn vlot geschreven, maar wel van het soort ‘lange halen, snel thuis’. Zo zou een wat uitgebreidere tekst over de rebellenclub – een groepje Vlaamse Waffen SS’ers die opkwam voor de Vlaamse identiteit en de discriminatie door hun Duitse collega’s en leidinggevenden – geen overbodige luxe geweest zijn. Uiteraard gaat het vooral om de foto’s en die maken inderdaad dit boek de moeite van het bekijken waard. Het boek bevat namelijk vele interessante en intrigerende foto’s die nog niet eerder werden gepubliceerd.

Een ronduit fascinerende foto is die van een deel van de rebellenclub. Volgens het bijschrift werd de foto in 1943 genomen en wel in Breslau. Waarschijnlijk op een moment dat er nog redenen voor vreugde waren, want de mannen op de foto hebben blijkbaar veel plezier. Zonder wat af te doen aan het belang van deze foto, is dit beeld ook exemplarisch voor een tekortkoming van dit boek. Het Oostfront was voor de meeste soldaten een aaneenschakeling van verschrikkingen en juist dat cruciale aspect blijft te veel onderbelicht. Eigenlijk geeft het fotoboek de kijker nauwelijks het gevoel dat het Oostfront een diepe poel van ellende was waarin soldaten onder vreselijke omstandigheden een verschrikkelijke dood vonden. De tekst maakt dit tekort een beetje goed, maar het zou toch beter zijn geweest als de verschrikkingen van het front ook gevisualiseerd waren. Overigens doet de ondertitel van het boek – De strijd aan het Oostfront in beeld - vermoeden dat er juist wel aandacht naar dit onderwerp uitgaat.

Het boek heet niet voor niets ‘Vlaamse jongens’, want vrouwen komen er niet in voor. Het boek bevat wel een paar prachtige foto’s van vrouwen die afscheid nemen van naar het Oostfront vertrekkende geliefden en ook de onvermijdelijke foto van De Dietsche Meisjesscharen ontbreekt niet. Trigg en Massart besteden echter op een paar woorden na geen enkele aandacht aan de rol van Vlaamse verpleegsters aan het Oostfront. Dat is opmerkelijk, want in zijn eerder verschenen boek ‘Het testament van de Vlaamse Waffen-SS’ laat hij de voormalige Duitse Rode Kruis-verpleegster Lucie Lefever uitgebreid aan het woord. Beeldmateriaal is beschikbaar en over hun ervaringen en hun naoorlogs lot valt voldoende te vertellen. Jammer dat dit thema niet wordt behandeld. Wellicht komt er onder de titel ‘Vlaamse Meisjes’ nog een vervolg?

Het boek van Trigg en Massart heeft drie tekortkomingen. De begeleidende teksten hadden wat substantiëler mogen zijn, er is te weinig visuele aandacht voor de verschrikkingen van het Oostfront en het negeren van de rol van vrouwen aan het Oostfront overstijgt zelfs het niveau van een tekortkoming. Ondanks deze manco’s is het toch een mooi boek dat de moeite van kijken meer dan waard is.