Fokker D.XVII (D-17)

De, oorspronkelijk voor het LA/KNIL ontworpen Fokker D.XVII, werd uiteindelijk besteld voor de Luchtvaartafdeling in Nederland. Elf toestellen werden in dienst genomen. Ten tijde van de Duitse inval in mei 1940 waren nog zeven toestellen in dienst bij de vliegschool op Texel en werden ingezet als escortejager. Gedurende de vijf oorlogsdagen gingen alle toestellen verloren.

D.XVII 201, Soesterberg Bron: NIMH 2011-1531

Bij Fokker werd gewerkt aan vibratieproblemen bij de Fokker D.XVI, die onder andere voor het LA/KNIL was ontwikkeld. De gebruikte Armstrong Siddeley Jaguar motor veroorzaakte trillingen. Om dit op te lossen werd een toestel, de F-32 (constr.nr. 5293), uitgerust met een 500 pk Curtiss Conqueror V-1570-motor. In deze hoedanigheid werd dit toestel het prototype voor de Fokker D.XVII.

Prototype F-32 met de Curtiss Conqueror V-1570-motor Bron: NIMH 2161_026355

De Fokker D.XVII werd ontworpen voor de LA/KNIL (Luchtvaartafdeling van de KNIL), na het mislukken van het ontwerp voor de D.XVI voor het KNIL. Voor Nederlands-Indië werd echter besloten tot de aanschaf van Amerikaanse jachtvliegtuigen. De LVA (Luchtvaartafdeling) zag echter wel wat in het toestel en bestelde er 10 in 1932. Acht hiervan werden met een 600 pk Rolls Royce Kestrel motor uitgevoerd en in dienst genomen met registratienummers 201 t/m 208 (constr.nr. 5337 t/m 5344). De 209 (constr.nr. 5345) kwam in dienst met een 790 pk Lorraine Petrel, welke in 1938 door een Rolls Royce Kestrel werd vervangen. De 210 (constr.nr. 5346) tot slot werd in dienst genomen met een 690 pk Hispano Suiza motor. Ook dit toestel ontving in 1938 een Rolls Royce Kestrel motor. Later werd het prototype dat in Nederlands-Indië was getest nog, als 211, aan deze 10 toegevoegd en bestond de sterkte dus uit 11 toestellen. Hoewel het vliegtuig zeer goede vliegeigenschappen bezat, is het bij deze 11 gebleven.^[1][2]

209 met Lorraine Petre-motor Bron: NIMH 2161_026361

De ontwikkelingen gingen in de vliegtuigindustrie zo snel dat het toestel eigenlijk al snel verouderd was. Interessant is te vermelden dat met de 210 op 18 januari 1935 een nieuw Nederlands hoogterecord werd gevestigd. Het werd verbeterd van 9857 (Fokker D.XVI) naar 10180 meter. Als we bedenken dat het toestel een open cockpit had is het niet verwonderlijk dat de piloot problemen kreeg met bevriezing van de zuurstoftoevoer. De 201 was op 23 mei 1936 neergestort na een vleugelbreuk en werd op 16 september 1936 afgeschreven. Op 15 juli 1938 werd de 208 afgeschreven nadat het in zee was neergestort. Ook de 206 moest worden afgeschreven op 19 januari 1939 nadat het toestel over de kop was geslagen. De 211 moest op 21 november 1939 worden afgeschreven nadat deze op Soesterberg over de kop was geslagen.

Op 10 mei 1940 waren nog zeven D.XVII in dienst. Ze stonden alle op Texel waar ze dienst deden bij de vliegschool. Ze werden meteen in actieve dienst gesteld als escortejager. De 204 bleef, waarschijnlijk beschadigd door een Duitse luchtaanval, op Texel, de 202 en de 203 landden met problemen vanwege eigen afweervuur, op vliegveld De Kooy bij Den Helder. De 203 kon worden gerepareerd en werd overgevlogen naar vliegveld Buiksloot. De inzetbare toestellen deden in de daaropvolgende dagen allerlei klussen, maar hebben voornamelijk gefungeerd als escorte voor de C.V en C.X bij bombardementsvluchten. Op 11 mei 1940 ging de 2020 zoals aangegeven verloren door eigen afweervuur en de 204 was diezelfde dag op De Vlijt op Texel al verloren gegaan. Op 12 mei verongelukten de 203 en de 209 bij een landing op vliegveld Ruijgenhoek. De 207 verongelukt op 13 mei bij de landing op vliegveld Schiphol en de 210 moest op Soesterberg worden afgeschreven met motorpech. De 205 werd op 14 mei door eigen personeel in brand gestoken op Schiphol. De op Soesterberg achtergelaten 210 werd door de Duitsers buitgemaakt.

209 in mobilisatiekleuren en met Rolls-Royce Kestrel IIS-motor Bron: Public Domain (onbekend)

Noten

1. Alting, 1988, pag. 17
2. Westburg, 1974, pag. 19-21