In de nacht van 16 op 17 mei 1943 voerde No.617 Squadron van het Bomber Command van de Royal Air Force een zeer riskante aanval uit waarbij de Möhnedam en de Ederdam in Duitsland werden doorbroken. De operatie stond onder leiding van Wing Commander Guy Gibson, de legendarische bommenwerperpiloot. Gibson en zijn ‘Dam Busters’ konden na de aanval op veel bewondering rekenen. Ook in de decennia na de oorlog werd de operatie als het huzarenstukje van het Bomber Command beschouwd. Zo werd er onder andere in 1955 een zeer populaire speelfilm over uitgebracht. Volgens Max Hastings heeft deze populariteit voor een onjuist beeld van de aanval gezorgd. Met zijn nieuwste boek, ‘Operatie Chastise’, wil hij het werkelijke verhaal, inclusief de schaduwzijden, van de legendarische aanval vertellen.

Max Hastings (1945) is een Britse journalist en schrijver. Hij schreef de afgelopen decennia een groot aantal boeken over de Tweede Wereldoorlog. Onder andere ‘Bomber Command’ (1979), wat als één van de standaardwerken over het Britse bommenwerpersoffensief wordt beschouwd. Voor dit boek interviewde hij vele toen nog in leven zijnde kopstukken, zoals o.a. Arthur Harris en Ralph Cochrane. In dit boek trok hij destijds al de conclusie dat de kosten van het bombardementsoffensief (inclusief Operatie Chastise) tragisch genoeg de resultaten die ermee werden bereikt overtroffen. In zijn nieuwste boek gaat hij hier uitgebreid op in wat betreft de iconische aanval op de dammen.

Dit resulteert in een zeer boeiende beschrijving van de operatie en de betrokkenen. Hastings deinst er niet voor terug het geïdealiseerde beeld van de aanval te nuanceren en de schaduwzijden onder de aandacht te brengen. Zo toont hij aan dat de effecten van de aanval bij lange na niet zo groot waren als verwacht en gaat hij uitgebreid in op het grote aantal burgers dat omkwam als gevolg van de veroorzaakte overstromingen. Ook beschrijft Hastings de achtergronden van de vliegers, evenals hun onderlinge relaties. Hij schuwt daarbij het noemen van minder prettige karaktertrekken niet en benadrukt ook dat hij het belangrijk vind om in zijn objectiviteit de onderlinge relaties niet te idealiseren. Tegelijkertijd benadrukt hij dat hij de gebeurtenissen van toen niet kan en wil beoordelen naar de maatstaven van de huidige tijd. Ook spreekt hij meerdere malen zijn bewondering uit voor de uitzonderlijke moed en vaardigheden van de vliegers die benodigd waren om de aanval uit te voeren. Dit alles resulteert in twee met elkaar strijdende gevoelens van de auteur, die niet helemaal op bevredigende wijze met elkaar te verzoenen blijken te zijn.

Dit boek betreft een Nederlandse vertaling van het oorspronkelijke in het Engels uitgegeven werk van Hastings. Hoewel er altijd discussie zal blijven over het vertalen van bepaalde zaken, zoals termen en rangen, is de vertaling van goede kwaliteit. Dit maakt het boek wellicht toegankelijker voor een groter aantal Nederlandse lezers. Ook de bijlagen (een overzicht van de deelnemende vliegers, een tijdlijn van de voorbereiding van de operatie en een chronologie van de uitvoering van de operatie) zijn waardevolle toevoegingen en maken het beeld voor de lezer completer. Het ontbreken van fotomateriaal is daarentegen wel een gemis. Het boek bevat enkele illustraties van bijvoorbeeld het bommechanisme en de dammen, maar geen foto’s. Waarschijnlijk is dit bij de originele Engelse versie wel het geval, want in de eerste bijlage is wel een beschrijving behorend bij foto’s van de Chastise-vliegtuigbemanningen opgenomen.

Hoe complex het verhaal van operatie Chastise ook is, Hastings is erin geslaagd om dit op een zeer boeiende en prettig leesbare manier te beschrijven. Zijn verklarend inzicht is zeer welkom en verhelderend gezien de controverse rond de geallieerde bombardementen. Tegelijkertijd weet hij met zijn vertelkracht en de geest van die tijd in acht nemend ook de menselijke kanten van het verhaal voldoende de ruimte te geven. Het maakt dit boek een zeer waardevolle toevoeging aan de geschiedschrijving over zowel de strategische als de ethische kant van de geallieerde luchtoorlog.