Op YouTube is een documentairefilm te zien met de naam ‘What our fathers did’. In die film spelen een tweetal personen de hoofdrol, te weten Niklas Frank en Horst von Wächter. Beide mannen zijn van ongeveer gelijke leeftijd en hun vaders waren vooraanstaande nazi’s. Beide vaders speelden ook een belangrijke rol in de Holocaust. Hans Frank was gouverneur-generaal van het Generalgouvernement in Polen alwaar tijdens de Tweede Wereldoorlog de grootste vernietigingskampen operationeel waren.

De vader van Horst von Wächter, Otto von Wächter, wiens vader de titel van baron had gekregen in verband met heldendaden tijdens de Eerste Wereldoorlog, was onder andere gouverneur van Krakau en later ook van Lemberg. De vaders werkten dus in hetzelfde gebied en hadden daarom ook veel met elkaar van doen. De moeder van Horst, Charlotte, ging ook privé veel om met Hans Frank, op wie ze heimelijk verliefd was.

Beide jongens, Horst en Niklas, woonden in riante villa’s en kastelen en leefden in een ongekende luxe. Tot zover loopt hun geschiedenis parallel. Totdat de oorlog afloopt en beide families moeten vluchten voor de oprukkende geallieerden. Na de oorlog werd Hans Frank tijdens het proces van Neurenberg ter dood veroordeeld en blijft Otto von Wächter op de vlucht.

Niklas Frank groeit op in het besef dat zijn vader een oorlogsmisdadiger is en rekent, onder andere in zijn boek ‘Der Vater - Eine Abrechnung’ (in het Nederlands uitgegeven als ‘Vader, ik haat je’) met hem af. Horst bewandelt een heel andere route. Hij gelooft niet in het feit dat zijn vader schuldig is aan oorlogsmisdaden en doet zijn best om zijn vader te verdedigen en vrij te pleiten.

Een van de makers van de film, Philippe Sands, is ook de schrijver van het boek ‘De Rattenlijn’. Sands is hoogleraar internationaal recht en betrokken geweest bij een aantal belangrijke internationale strafzaken. Eerder schreef hij ook het boek 'Galicische wetten.'

Sands is ook de kleinzoon van een man (uit de regio Lemberg) die als enige van zijn familie de Holocaust heeft overleefd. Hij probeert in het boek de geschiedenis van Otto von Wächter te reconstrueren. Vooral de laatste jaren hebben zijn aandacht, de jaren waarin Von Wächter op de vlucht was voor de geallieerden die hem wilden arresteren vanwege oorlogsmisdaden.

Als gouverneur van Krakau en Lemberg was hij onder andere verantwoordelijk voor het construeren van het Joodse getto en het uitvoeren van de zogenaamde Juden-Aktionen, waarbij vele duizenden Joden, vaak met geweld, werden opgepakt om naar vernietigingskampen te worden gebracht. Ook was hij hoofdverantwoordelijk voor zogenaamde represailles, openbare executies van burgers vanwege aanslagen van het verzet. Alleen al bij de ‘Grosse Aktion’ in de regio Lemberg (1942) waren er binnen één maand al 57.000 doden te betreuren. Von Wächter was hiervoor de hoofdverantwoordelijke.

De bewijzen zijn overduidelijk, echter Horst wil er niet aan toegeven. Sands heeft vele ontmoetingen met Horst waarbij zij documenten doornemen en ook samen op reis gaan naar de gebieden waar Otto actief was. Het zijn voor Sands leerzame, doch ook verbijsterend frustrerende ontmoetingen.

Otto’s vrouw, Charlotte, heeft haar man ook altijd hooggehouden. Hoewel zij Otto niet vaak zag (hij was altijd druk met werk) kreeg zij wel zes kinderen met hem. Omdat Otto een schuinsmarcheerder was die voortdurend vreemdging, liet Charlotte ook driemaal een abortus uitvoeren. Maar ondanks alles hield zij onvoorwaardelijk van hem. Zij gaf trots aan de geallieerden toe dat zij een nazi was, maar dat haar man een fatsoenlijke man was, die verdwenen zou zijn. In werkelijkheid wist zij waar hij was; in de bergen in de regio Salzburgerland in Oostenrijk en ten slotte, via een sluiproute langs onder andere Bolzano, in Rome. Zij zagen elkaar heimelijk en zij verzorgde hem van eten en kleding.

Feit is dat Otto geholpen werd door de katholieke bisschop Hudal, die onderdak en dergelijke voor hem regelde. Daarnaast had Otto ook contact met voormalige nazi’s, maar omdat hij in zijn dagboek en brieven schuilnamen gebruikte is het Sands niet gelukt om met zekerheid te achterhalen wie die mensen precies waren.

Terwijl hij zijn verdere vlucht naar Zuid-Amerika aan het voorbereiden was, overleed Otto von Wächter plotseling na een kort ziekbed. Zoon Horst denkt dat hij is vermoord (vergiftigd) door de Amerikanen en/of Russen, maar uit onderzoek van Sands blijkt dat Horst waarschijnlijk is overleden aan de ziekte van Weil.

Later wordt het lichaam van Otto von Wächter vier keer opnieuw opgegraven en op een andere locatie begraven. Uiteindelijk liggen Otto en zijn vrouw Charlotte in hetzelfde graf.

De titel van het boek wekt de indruk dat Sands een uitgebreid onderzoek publiceert omtrent het reilen en zeilen van de Rattenlijn. In werkelijkheid speelt de Rattenlijn slechts een kleine rol in het boek, dat hoofdzakelijk gaat over verschillende zoektochten.

Eén zoektocht naar de handel en wandel van een belangrijk nazikopstuk, een zoektocht naar wie hem geholpen heeft en waarom. Ten slotte is de belangrijkste zoektocht in het boek de ontdekking van de waarheid en de intrigerende en soms frustrerende zoektocht in de gedachtewereld van Horst von Wächter, die, ondanks meervoudige bewijslast, zijn vader blijft verdedigen en hooghouden. Is het uit liefde, of is het het niet willen en kunnen erkennen van het gruwelijke? De lezer voelt de frustratie van de schrijver en ook die van Niklas Frank, die zelfs op enig moment uitroept dat Horst "een nazi’ is.

Verbazing is er ook over de werkelijk grenzeloze liefde van Charlotte voor haar man. Sands heeft op intrigerende wijze het verhaal van zijn onderzoek en zoektocht op papier gezet. Sommige onderdelen lezen als een filmscript of een spionageroman. Hij is erin geslaagd om het bizarre verhaal van Otto von Wächter toegankelijk te maken en laat ook zien hoe verbijsterend het is dat na de oorlog nog zo veel nazi’s, op verschillende manieren geholpen, uit handen van de rechters hebben kunnen blijven.