Zwolle, 31 maart 1945. De bevrijding van Nederland is nabij, maar vijf mannen in Zwolle zullen die nooit meemaken. Aan de Meppelerstraatweg wordt hun executie voltrokken als vergelding voor een aanslag op een spoorbrug. Hun namen zijn: Wilhelmus van Dijk, Hermanus Bosch, Johannes Muller, Willem Sebel, en Berend IJzerman.

Samuel de Korte is familie van Wilhelmus van Dijk. Toen De Korte van zijn moeder te horen kreeg dat de broer van zijn overgrootmoeder geëxecuteerd was in de Tweede Wereldoorlog, besloot hij de gebeurtenissen die vooraf waren gegaan aan deze executie te reconstrueren. Dat resulteerde in het boek ‘Executie aan de Meppelerstraatweg. Zwolle, 31 maart 1945’.

De auteur begint het dramatische verhaal met een korte biografie van de vijf verzetsmannen. Wilhelmus van Dijk had zich samen met zijn broers aangesloten bij de verzetsgroep ‘De Groene’ van Henk Beernink. Zij hielden zich bezig met hulp aan onderduikers, vervalsing van documenten en sabotage. Bij van Dijk werden onder meer wapens en Duitse uniformen verborgen.

Hermanus Bosch was werkzaam in een drukkerij tot hij opgeroepen werd voor militaire dienst. Na de inval van de Duitsers sloot hij zich aan bij het Friese en Groningse verzet en onderhield hij eveneens contacten met ‘De Groene’.

Berend Jan IJzerman werd ingedeeld bij het 20ste Regiment Infanterie, nadat hij voor zijn nummer was opgeroepen in februari 1931. Eind juli van dat jaar ging hij met groot verlof om in 1939 weer in het leger terug te keren. Na de capitulatie ging IJzerman werken bij de emaillefabriek in Kampen. Zijn werk voor het verzet bestond uit het verbergen van onderduikers. Bijna aan het eind van de oorlog meldde hij zich bij Organisation Todt als graver. In die hoedanigheid tekende hij kaarten van de IJsselstelling.

Johannes Muller was in dienst bij Korps Politietroepen. Hij klom op tot de rang van sergeant-majoor. Daarnaast was hij militair sportinstructeur. Tijdens de oorlogsjaren had hij contact met Berend Jan IJzerman. Hij zorgde ervoor dat de kaarten bij de geallieerden terecht kwamen.

Willem Sebel zat eveneens bij Korps Politietroepen. Vlak voor de oorlog was hij veldwachter geworden in Hardenberg. Bij het uitbreken van de oorlog trad hij weer in actieve dienst, maar tegelijk had hij contact met de Ondergrondse.

Echter, zoals dikwijls het geval was met verzetsmensen, vielen ook deze mannen ten prooi aan de Sicherheitsdienst. Berend Jan IJzerman en Jan Muller werden door V-man Jacob Lijs verraden en vervolgens door de SD gearresteerd. Sebel bezocht in het uniform van een parketwacht een Dominicaner klooster, toen hij het loon kwam ophalen voor zijn schoonvader, een ondergedoken spoormedewerker. Dat wekte achterdocht bij een van de aanwezigen, aangezien niemand het klooster in uniform betrad. Bovendien had Sebels schoonvader geen recht op geld, omdat hij was ondergedoken. Bosch werd gearresteerd door verraad. Ondanks dat de SD niets vond, werd hij toch meegenomen. Van Dijk werd gearresteerd als gevolg van het notitieboekje van Beernink dat in handen van de SD gevallen was.

Allen werden opgesloten in het Huis van Bewaring in Zwolle voor verhoor en in afwachting van het vonnis. De strafmaat kon uiteen lopen van tewerkstelling, naar Duitsland gestuurd worden met een lichtere straf, of de doodstraf. Daarvoor werden dodenlijsten aangelegd die ook gebruikt werden voor het aanwijzen van gevangenen voor executies als represailles voor verzetsdaden die het ondermijnen van het bezettingsregime tot gevolg hadden. Dit noodlot trof ook deze vijf mannen.

In de laatste week van maart 1945 vond er en aanslag plaats op de spoorlijn tussen Zwolle en Meppel, de laatste treinverbinding tussen Oost-Nederland en Duitsland. De spoorbrug over de Dedemsvaart werd door het verzet opgeblazen. Deze daad moest gewroken worden en ondanks dat nog geen beslissing was gevallen in alle zaken, werden van Dijk, Bosch, Muller, Sebel en IJzerman als Todeskandidaten op 31 maart 1945 geëxecuteerd op de Meppelerstraatweg in Zwolle. In 1960 werd op de plek van de executie een monument geplaatst ter nagedachtenis aan de vijf mannen.

Om de herinnering ook in de rest van Nederland levend te houden, is er nu het boek. In ‘Executie aan de Meppelerstraatweg’ geeft Samuel de Korte goed inzicht in deze zaak. De achtergronden van de betrokken personages, zowel van Nederlandse als van Duitse zijde, worden helder uiteengezet. Evenals hun verblijf in het Huis van Bewaring. Zo kwam Willem Sebel in aanraking met Nicolaas Polderman, die zich voordeed als kapper, maar in werkelijkheid informatie doorspeelde aan de Duitsers. De gevolgen voor de echtgenotes komen in dit boek ook aan de orde. Een aantal van hen ontkwam evenmin aan arrestatie. Enkelen van hen kwamen zelfs in kamp Westerbork terecht. Andere echtgenotes hoorden pas na de oorlog wat er met hun man was gebeurd.

Behalve de aanslag en de gevolgen daarvan bespreekt de Korte ook een tweede executie die op 4 april plaatsvond op de weg naar Staphorst. Een executie waarvan nooit duidelijk is geworden of die te maken had met de aanslag op de spoorbrug of dat daarvoor een andere reden was aan te wijzen. Executies die ook ingrijpend waren voor de getuigen die daar op de bewuste ochtend passeerden.

Door de beknopte vorm oogt het boek in eerste oogopslag als een opsomming van personages, daarnaast had de redactie wel iets nauwkeuriger gekund, maar voor de lezer die daar doorheen kijkt, ontvouwt zich een interessant verhaal dat beslist de moeite waard is.