De executie van Karel Richter was de moeilijkste executie die de Britse gevangenisbeul Albert Pierrepoint in zijn loopbaan heeft moeten uitvoeren. De Sudeten-Duitser verzette zich hevig tegen zijn naderende einde toen hij op 11 december 1941 in een Londense gevangenis werd opgehangen. Hij was ter dood veroordeeld nadat hij een paar maanden eerder op het Britse platteland was opgepakt op verdenking van spionage. Na een kort verhoor door de Britse inlichtingendienst MI5 bekende hij inderdaad spion te zijn in dienst van de Abwehr, de Duitse geheime dienst die onder leiding stond van Wilhelm Canaris.

Richter was door de Abwehr in Engeland gedropt in het kader van Operatie Lena. Deze operatie was opgezet als voorbereiding op Operatie Seelöwe, de codenaam voor het invasieplan van de Duitse Wehrmacht in het Verenigd Koninkrijk. Het doel was het in kaart brengen van het Britse vasteland en het verzamelen van bruikbare informatie voor het Duitse invasieleger. Richter was de dertiende en laatste spion die voor deze operatie werd ingezet.

Om Operatie Seelöwe te laten slagen, was het van belang dat de Engelse luchtmacht uitgeschakeld, of op zijn minst ernstig verzwakt werd. Daarom probeerde de Duitse Luftwaffe van juli tot oktober 1940 in een luchtslag de Britse RAF uit te schakelen. Toen dit mislukte besloot Adolf Hitler de invasie uit te stellen en uiteindelijk zelfs helemaal af te gelasten. Hiermee verdween ook de noodzaak van het spionagewerk en kwam er in oktober 1940 al na drie maanden een einde aan de oorspronkelijke doelstelling van Operatie Lena. De operatie werd vervolgens nog een aantal maanden doorgezet als een sabotagemissie om de Britten met kleine speldenprikken onder druk te zetten en zodoende te laten merken dat ze niet van de Duitsers af waren.

Het boek ‘Zij spioneerden tegen Engeland’ beschrijft deze relatief onbekende operatie en het lot van de spionnen die de Duitse Abwehr voor dit doel in Engeland dropte. De werving van spionnen voor Operatie Lena begon in het voorjaar van 1940. Bij de selectie werd bewust gekozen voor burgers uit bezette en neutrale landen omdat deze minder op zouden vallen dan Duitse burgers. Onder hen waren ook enkele Nederlanders. De spionnen in spe kregen voor hun dropping een training waarin ze alle vaardigheden meekregen die nodig waren om hun opdracht uit te voeren. Vervolgens werden de eerste vier spionnen op 2 september 1940 in een boot naar Engeland gevaren. Het liep niet goed met ze af: stuk voor stuk gedroegen de spionnen zich zeer amateuristisch waardoor ze al kort na hun aankomst werden ontdekt en gearresteerd.

Het lot van de spionnen die volgden was niet veel anders, bijna allemaal werden ze binnen (zeer) korte tijd ontdekt en gearresteerd. Sommige van hen kregen de doodstraf, één pleegde zelfmoord, enkelen werden ingezet als dubbelspion en anderen kwamen er met een gevangenisstraf vanaf. Al met al draaide Operatie Lena uit op een grote mislukking.

De uitvoering van de operatie doet soms zo amateuristisch aan dat het in het verleden de vraag heeft opgeroepen of er niet bewust is geprobeerd om de operatie te laten mislukken. De theorie is dat officieren van de Abwehr, die het naziregime verafschuwden, bewust incompetente spionnen zouden hebben aangetrokken om zo de operatie te laten mislukken. De auteur gaat in dit boek in op deze theorie en geeft aanwijzingen waarom dit complot onwaarschijnlijk is.

Jan-Willem van den Braak heeft veel onderzoek gedaan naar Operatie Lena en hierbij veel feiten boven tafel gekregen. In de eerste hoofdstukken van het boek beschrijft hij de aanleiding van Operatie Lena en de uitvoering hiervan. In de hoofdstukken die volgen beschrijft de auteur enkele vragen en theorieën rondom de operatie en in het verlengde van het boek gaat hij ook nog in op de rol van de Nederlandse spion Engelbertus Fukken. Deze spion werd in Engeland gedropt en pleegde daar uiteindelijk zelfmoord. De schrijver heeft over deze spion eerder een apart boek uitgegeven (‘Spion tegen Churchill’). In een apart hoofdstuk komt hij terug op dit boek en enkele vragen die daarin onbeantwoord zijn gebleven.

‘Zij spioneerden tegen Engeland’ is een boek dat Operatie Lena goed en bondig beschrijft. Het is interessant om deze vrij onbekende verhalen te lezen. Wat enigszins afbreuk doet aan het boek is de hoeveelheid vragen en mogelijke theorieën die vooral in de laatste delen van het boek worden behandeld. Hierdoor is het moeilijk om de lijn van het boek te volgen.