Wie tegenwoordig de woning aan de Bootenmakersstraat 108 in Zaandam passeert, wordt door niets herinnerd aan het tragische lot van de bewoners van ruim zeventig jaar eerder. Er wonen allang andere mensen en Zaandammers die de familie die hier in de oorlog woonde kenden zijn er steeds minder. Eisendrath, zo luidde de bijzondere achternaam van het gezin dat zich hier in 1914 vestigde en uiteindelijk zou bestaan uit vader Bernard en moeder Selma en hun vier kinderen, Iris, Maja, Leonie en Rudolf. Hun Joodse afkomst leidde tijdens de Tweede Wereldoorlog tot hun ondergang. Het zestal behoort tot de circa 6 miljoen Holocaustslachtoffers. Directe nabestaanden zijn er niet en hun verhaal leek voorgoed vergeten te zijn.

In 2008 las de Zaandamse historicus Erik Schaap twee hartverscheurende afscheidsbrieven van twee dochters uit het gezin, die ze voor hun naderende dood schreven vanuit kamp Westerbork. Geraakt hierdoor besloot hij het verhaal van de familie Eisendrath te reconstrueren. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan, want veel bronnenmateriaal was er eerst niet. Weliswaar waren feiten zoals geboorte- en sterftedatums al vlug te achterhalen, maar om levens van mensen te reconstrueren is meer nodig. Veel informatie volgde na een oproep van de schrijver in de lokale en regionale media. Veel mensen konden zich hun vroegere huisarts Bernard Eisendrath nog levendig herinneren en ook via andere kanalen kwamen puzzelstukjes aan informatie beschikbaar die het geheel steeds verder completeerden. Het onderzoek dat ongeveer 10 jaar in beslag nam en dat onderbroken werd door andere publicaties en werkzaamheden, resulteerde in 2017 in het boek "Eisendrath, een verzonken familie (1845-1945)".

De auteur beschrijft de familiegeschiedenis vanaf 1845, het jaar waarin de Pruisische regering alle Joden opdroeg een achternaam te kiezen. De hier wonende overgrootvader van Bernard, Samson Nathan, koos voor Eisendrath, een verwijzing naar de onverwoestbaarheid van ijzer en de draad die de familie bijeenhoudt. Het was Samsons zoon en Bernards grootvader Baruch die zich in de 19e eeuw blijvend in Nederland als boekenhandelaar vestigde. Het ging de Nederlandse tak van de Eisendraths goed af in het tolerante land, waardoor Bernard medicijnen kon gaan studeren. Na eerst kortstondig als huisarts gewerkt te hebben in Reeuwijk reisde hij vervolgens als gezondheidsofficier in het leger door het hele land. In 1914 vestigden hij en zijn vrouw zich in Zaandam, waar hij ging werken als huisarts en als geneesheer voor de nabij gelegerde militairen. Het waren mooie jaren, waarin de kinderen werden geboren en dokter Eisendrath een bekendheid werd binnen de samenleving om hem heen.

Aan de hand van verhalen van sommige van zijn voormalige patiënten lukt het Erik Schaap om een levendig beeld te schetsen van de eigenzinnige huisarts. Alle getuigen weten zich te herinneren hoe de dokter bij een huisbezoek een graai deed in de snoepjes- of koekjespot, want snoepen kon hij niet laten. Anderen herinneren zich hoe hij soms ‘toevallig’ langskwam als net het eten werd opgediend, zodat hij ongevraagd een hapje meeat. Het lijken weliswaar onbenullige anekdotes maar juist door deze uit te lichten wordt Bernard Eisendrath een mens van vlees en bloed, en niet een nummer wat de nazi’s van hem maakten. Hoewel de schrijver niet verwant is aan de Eisendraths beschrijft hij hun leven met veel compassie, alsof hij schrijft over goede bekenden. Wanneer het noodlot tijdens de oorlog toeslaat, grijpt je dat als lezer aan, terwijl je al vanaf het begin van het boek weet dat het niet goed voor de familie afloopt. In de hier opgenomen stamboom wordt niemand genoemd die na 1945 nog leeft.

Erik Schaap telt zesenveertig Eisendraths die tijdens de oorlog vermoord werden, inclusief de leden van de Nederlandse familietak. Behalve over de Eisendraths schrijft hij ook over de Juchenheims, de schoonfamilie van Bernard. Misschien wel het meest aangrijpendste fragment in zijn boek is zijn beschrijving van hoe Bernards bejaarde schoonmoeder, gescheiden van haar familie, hulpeloos werd afgevoerd naar vernietigingskamp Sobibor, waar ze werd vermoord, als ze al niet omkwam tijdens de treinreis erheen in een veewagon. Dit vreselijke lot en ook de lijdensweg van de andere familieleden toont de ultieme waanzin van de nationaalsocialistische strijd tegen het internationale Jodendom, een gevecht dat gevoerd werd tegen een oud omaatje, tegen een fatsoenlijke huisarts en tegen zijn al net zo onschuldige vrouw en kinderen. In zijn boek maakt Erik Schaap van anonieme Holocaustslachtoffers echte mensen. Het portret dat hij schetst van de Eisendraths en hun verwanten is een ontroerend eerbetoon aan een familie van wie dankzij hem in elk geval hun verhaal nog resteert.