T. Roeloffzen, marineman in het verzet 1940-1945

Mijn vader werd geboren als Theodorus Roelofsen (deze verkeerd geschreven naam werd op last van de officier van justitie op 30 juli 1986 verbeterd in Roeloffzen), op 7 november 1917 te Wierden. Hij verhuisde met zijn ouders in 1923 naar Hengelo. Van 1937 tot en met 1940 heeft hij bij de Koninklijke Marine gediend en de strijd bij de Stelling Kornwerderzand op de afsluitdijk meegemaakt in de meidagen van 1940. Hij vertelde ons dat hij was ondergedoken in Saasveld bij een familie Scholten en dat hij tot drie keer toe was opgepakt door de Duitsers, maar steeds weer wist te ontsnappen. Hij praatte nooit zoveel met ons over de oorlog. Toen hij in 1990 overleed vond ik in zijn nalatenschap twee bedankbrieven, één van de Engelse en één van de Amerikaanse strijdkrachten. Ik heb deze brieven nog steeds in mijn bezit.

Om zijn geschiedenis te achterhalen heb ik zowel een uitdraai van het persoonsregister van de gemeente Hengelo Overijssel als een overzicht van de Koninklijke Marine aangevraagd. In dat laatste las ik dat hij deel uitmaakte van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) van de groep Borne. Hij heeft over de BS wel eens aan ons verteld dat hij daar snel afscheid van had genomen omdat er al snel veel lieden deel van uitmaakten die de hele bezettingstijd niets met het verzet van doen hadden en zich misdroegen. Dit stoorde hem buitengewoon.

Na mijn vaders overlijden had ik een aantal keren bezoek gekregen van een van zijn neven die in Hengelo woonde, Cor Kamp. Cor wist mij te vertellen dat mijn vader in 1942 was opgepakt vanwege het ‘organiseren’ van goederen en dat deze spullen bedoeld waren om het verzet te financieren. Een en ander klopt met de gegevens in het persoonsregister. Daar staat namelijk in dat hij op 22 december 1942 is verhuisd naar de Lombokstraat 16 te Arnhem. Dit is waarschijnlijk het voormalige adres van de gevangenis. Helaas is de heer Kamp inmiddels overleden.

Mijn grootouders en een aantal andere familieleden waren in oktober 1944 uit Hengelo vertrokken omdat mijn vader hen gewaarschuwd had voor het dreigende bombardement. Zij werden door hem ondergebracht in boerderij De Kroon. Dit leegstaande boerenbedrijf was eigendom van de familie Scholten te Weerselo. Deze boerderij bestaat nog steeds en bevindt zich aan de Kroonweg nummer 4 te Saasveld.

In 2004 sprak ik hierover met de laatst levende zuster van mijn vader. Zij vertelde mij dat hij wel wat gedaan had in het verzet, maar dat hij er nooit veel met hen over gesproken had. Ik stelde haar voor om samen eens te gaan kijken in Saasveld en wat informatie in te winnen. Zij wist overigens wel te vertellen dat de familie Hesselink (Erve Holtkamp) de Almelose officier van justitie, Mr. Van de Walle, die zich tijdens zijn verblijf Heibroek noemde, als onderduiker in huis had. De familie Hesselink werd hiervoor na de oorlog zeer uitgebreid geëerd. Wat natuurlijk logisch was, want Mr. Van de Walle was immers officier van Justitie en Hesselink zat in de plaatselijke politiek. Mijn vader was maar een eenvoudige marineman waaraan geen aandacht werd geschonken. Mijn tante is van deze zaak goed op de hoogte omdat ze tijdens haar verblijf in Saasveld, van oktober 1944 tot en met 1945, bij de familie Hesselink op wekelijkse basis werkzaamheden verrichtte.

Samen met mijn tante sprak ik de heer Engbers, die aan de Kroonweg op nummer 3 woont. Hij herkende mijn tante nog. Ik vroeg hem wat hij wist van mijn vader en nadat ik hem uitgelegd had wie ik was vertelde hij: ‘We wisten tijdens de hele bezetting niet hoe je vader heette, we noemden hem de ‘De-man-met-de-groene-fiets’. Hij was samen met de politieagent Ebbers het actieve verzet hier. Ik kan me nog goed herinneren dat jouw vader een piloot het leven redde. Het stikte hier van de Duitsers nadat er een vliegtuig was neergehaald en jouw vader, die verkleed was als boerenknecht, deed zijn overall uit en liet de piloot deze aantrekken. Hij wandelde met de piloot zo langs de Duitsers en hielp hem aan een onderduikadres. Ook was hij betrokken bij de hulp aan joodse medeburgers die hij hielp aan een onderduikadres bij boerderij De Panne bij de familie Junninck (thans Bellinckhofweg 10 te Saasveld). Ook weet ik dat hij was betrokken bij een wapendropping en hij zorgde ervoor dat de wapens verstopt werden in de waterput van onze boerderij. De Duitsers hebben alles nagezocht, maar hebben niets kunnen vinden. In het voorjaar van 1944 fietste hij van Saasveld naar Hengelo om zijn ouders eten te brengen. Hij werd ter hoogte van Hertme aangehouden door een landwachter. Deze sommeerde hem mee te fietsen naar Hengelo, dat deed hij ook. Toen hij echter een groot watergat langs de weg zag, schopte hij de verrader van zijn fiets en gaf hem een paar beste klappen op zijn hoofd en sloeg zijn geweer kapot op straat. Toen smeerde hij hem naar de ouders van zijn zwager, de familie Mulder in Borne, en hield zich daar een paar dagen rustig. Zijn groene fiets schilderde hij daar zwart, zijn bijnaam hield hij wel. Pas na de oorlog kenden we jouw vaders naam. Politieagent Ebbers trof een noodlottig ongeval, hij werd na de bevrijding overreden door een Canadese truck.’

Mijn vader werd in totaal drie maal opgepakt, maar ontsnapte telkens weer. De eerste keer moest hij gaan werken aan boorinstallaties net over de grens bij Denekamp. Hij saboteerde de boel en ging er van door. De tweede keer werd hij naar Hannover gebracht. Ook daar ontsnapte hij en liep terug naar Twente, samen met zijn zwager Jan Vloedbeld. Een zus van de moeder van mijn vader was getrouwd met een Duitser die in Nordhorn woonde. Deze oom heette Hermann Schoemaker en was officier bij de Huzaren. Hij was toen al vermoord omdat hij volgens de SS de krijgsgevangen Russen teveel eten gaf. Mijn vader en zijn zwager gingen naar hun tante in Nordhorn. Ze werden daar verkleed als vrouwen en door hun nichtjes met de fiets naar Denekamp gebracht. Een van deze nichtjes heb ik, nadat mijn vader was overleden, nog een keer gesproken en ze vertelde dat ze tijdens die fietstocht een groep soldaten tegenkwamen die hun nafloot, hilarisch toch? Na de oorlog kreeg mijn vader een foto van iemand die niet had kunnen ontsnappen. De laatste keer, in 1944, ging mijn vader op transport naar Buchenwald, samen met zijn vriend Louis Leemreize uit Hengelo. Mijn vader ontsnapte wederom, maar zijn vriend Louis niet. Die heeft de resterende negen maanden van de oorlog in Buchenwald doorgebracht en het overleefd.

Mijn vader voelde zich na de oorlog door de Nederlandse overheid in de steek gelaten, want zoals hij zei hadden de NSB’ers al snel weer goede banen. Ook zaten er volgens hem lieden bij het Hengelose politiekorps die tijdens de oorlog geheuld hadden met de bezetters en dat terwijl degenen die hun nek hadden uitgestoken het maar moesten uitzoeken. Hij werd hierdoor een verbitterde man en ook binnen ons gezin was dit te merken. Het legde een grote druk op ons en bezorgde ons een moeilijke jeugd. Vreemd is dat natuurlijk niet, want hij was net 28 jaar toen de oorlog voorbij was. Vijf jaren waarin hij waarschijnlijk meer ellende heeft meegemaakt dan een normaal mens in zijn hele leven.

Toen in 1971 de Nederlandse politiek besloot dat de Japanse keizer Hirohito door ons staatshoofd moest worden ontvangen, was dit voor hem het absolute dieptepunt. Hij vond dat we een land waren geworden zonder zelfrespect en normbesef.

De situatie waarin wij als kinderen opgroeiden, heeft onze karakters gevormd en ons het beeld gegeven dat politici onbetrouwbaar zijn. Immers, een regering hoort achter de mensen te staan die het vuile werk opknappen. Ik heb begrepen dat koningin Wilhelmina vond dat het verzet de ware adel was en dat zij de mensen waren die bij het landsbestuur betrokken moesten zijn.

Men heeft de verzetsmensen echter snel ontwapend en onmondig gemaakt zodat de politiek zijn werk als vanouds kon voortzetten.

Zoals gezegd kreeg mijn vader bedankbrieven van zowel de Engelsen als de Amerikanen. Een bedankbriefje van onze overheid heeft hij nooit ontvangen.

Theo Roeloffzen