Short Sunderland

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog was de RAF voor haar maritieme patrouilles (Coastal Command) aan het overstappen van de Short Singapore op de nieuwe Short Sunderland. De Short Sunderland was direct afgeleid van de Short Empire civiele vliegboten van Imperial Airways. Het waren grote vliegboten die een zeer belangrijke rol zouden gaan spelen in de strijd tegen onder andere de Duitse U-boten. Het waren formidabele wapenplatforms, waarvan de verdedigende capaciteit gedurende de strijd zodanig werd uitgebreid dat ze werkelijk gevreesd werden door zowel de Duitse U-bootcommandanten als aanvallende Duitse vliegtuigbemanningen. Deze laatsten hebben hem dat ook eerbiedig de naam "Fliegendes Stachelschwein", vliegend stekelvarken genoemd.

Short Sunderland Mk I, L2163, DA-G, No. 210 Squadron, Bron: Imperial War Museum CH 795

De Short Sunderland was een directe militaire ontwikkeling van de Short Empire C-klasse vliegboten uit de jaren 30. Onder de fabrieksaanduiding S.25 werd een vliegboot ontwikkeld welke, door de ervaring met de Empire-vliegboten, al gelijk kon rekenen op een bestelling van 21 exemplaren in maart 1936. In 1933 had het luchtvaartministerie onder specificatie R.2/33 aan Short en Saunders-Roe de opdracht gegeven tot bouw van twee prototypen. Short wist als enige het prototype op tijd af te krijgen.^[1]

Short Empire vliegboot 'Caledonia' Bron: Imperial War Museum ATP 8906B

De ontwikkeling werd rechtstreeks afgeleid van de Short Empire. Natuurlijk moest er voor de militaire toepassing een aantal aanpassingen worden verricht. Zowel de neus- als staartconstructie werden aangepast voor het aanbrengen van een automatische geschutskoepel. Tevens diende hierdoor de cockpit verder naar achter te verschuiven. De bootromp werd iets aan de veranderde constructie aangepast en om het gewicht van de staartkoepel te compenseren kregen de vleugels enigszins een pijlvorm. De romp was in twee dekken verdeeld, waarbij het bommenruim gesitueerd was op het bovenste dek. Om de bommenlast te kunnen afwerpen waren onder de vleugels aan beide zijde rails aangebracht. Via die rails werden de bommen, dieptebommen of mijnen zijwaarts uit de romp onder de vleugels geschoven om vervolgens te worden gedropt.^[2]

Voor de eigen verdediging werden twee machinegeweren in een Frasier-Nash koepel geplaatst op de neus, vier in koepel op de staart en links en rechts bovenaan de flank twee posities met een handbediende mitrailleur. Het eerste prototype (K 4774) vloog op 16 oktober 1937 en was niet meteen een succes. De gebruikte motor was de Bristol Pegasus X, een ouder type dan men bij het ontwerp gedacht had te gebruiken. Het prototype werd na modificatie aangedreven door vier Bristol Pegasus XXII motoren met een vermogen van 1010 pk elk. Het toestel bleek toen uitstekend te voldoen.^[3]

prototype K 4774 Bron: Imperial War Museum ATP 9278C

De Sunderland Mk I werd aangedreven door dezelfde motoren als het prototype. De eerste exemplaren werden in de zomer van 1938 geleverd aan de RAF en vervingen de Short Singapore toestellen bij No 230 squadron in Singapore en No 210 squadron in Pembroke, Engeland. Bij het uitbreken van de oorlog in september 1939 waren nog eens twee squadrons overgestapt op de Sunderland, gevolgd door nog eens drie tijdens de eerste maanden van de oorlog.

Short Sunderland Mk I, L2163, DA-G, No. 210 Squadron Bron: Imperial War Museum CH 805

De Australische luchtmacht bestelde negen toestellen. De Sunderland Mk I kreeg hier echter de aanduiding A18. Op 11 september 1939 ontving het in Engeland gestationeerde No 10 (RAAF) Squadron haar eerste toestel, korte tijd later gevolgd door, de eveneens in Engeland gestationeerde, No 461 (RAAF) Squadron.

De eerste inzet van de Sunderlands bleek niet de later zo geroemde onderzeebootbestrijding, maar vooral het redden van bemanningen van getorpedeerde schepen. Het eerste slachtoffer onder de Duitse U-boten viel op 17 juli 1940 door een Australische Sunderland. Na verloop van tijd werd in de neuskoepel een tweede machinegeweer aangebracht om zo de verdedigende capaciteit te vergroten.

Door enige aanpassingen aan de vleugels was men in staat zwaardere Bristol Pegasus XVIII motoren op de Sunderland toe te passen. De zo verkregen Mk II verschilde nog op meer punten van de Mk I. De meer naar de zijkant aangebrachte handbediende machinegeweren werden in de loop der tijd vervangen door een geschutskoepel op de rug met twee machinegeweren.

Short Sunderland Mk II, RB-S, No. 10 Squadron, RAAF Bron: Imperial War Museum CH 7504

De eerste Mk II werd in mei 1941gepresenteerd en in augustus 1941 geleverd aan de RAF. Een andere nieuwigheid die in de loop der tijd werd toegepast op de Mk II was een ASV Mk II lucht-oppervlakteradar. Hiertoe werd aan de achterzijde, bovenop de romp en aan de zijkant een aantal karakteristieke antennes geplaatst.

De Sunderland Mk III volgde in 1942 en was in staat om een grotere hoeveelheid brandstof mee te nemen, wat de actieradius aanzienlijk vergrootte. De eerste vlucht vond plaats in juni 1942. Het zou de belangrijkste produktieversie worden. Toen begin 1943 bleek dat de Duitse U-boten zich beter gingen beschermen tegen luchtaanvallen door de plaatsing van luchtafweermitrailleurs, werden de Mk III toestellen hierop aangepast. Aan de voorzijde van de romp werden aan beide kant twee (vier in totaal) extra, vaste, voorwaarts vurende 7,7 mm mitrailleurs geplaatst. Deze werden bediend door de piloot, waarmee eerst het dek van de U-boten kon worden "schoongeveegd" waarna de onderzeeboot met bommen of dieptebommen kon worden aangevallen.

Short Sunderland Mk III, W6013 '2-B', No. 423 Squadron RCAF Bron: Imperial War Museum HU 91910

De Canadese luchtmacht squadrons 422 en 423 vlogen vanuit Engeland, Schotland en Ierland met totaal 74 Mk II en Mk III toestellen. Daarnaast hebben de Australische squadrons 10 en 461 ook met beide versies gevlogen.

Van verscheidene Sunderland Mk III toestellen werden de geschutsopstellingen verwijderd om hier onbewapende transporttoestellen te maken. Deze werden gebruikt door BOAC (British Overseas Airways Corp.) voor transport van onder andere post. De toestellen voldeden uitstekend en er werd dan ook besloten om een aparte versie van de Sunderland te produceren op basis van het Mk III frame. Dit werd de Short S-25/V Sandringham. Waar de verbouwde Sunderland Mk III transporttoestellen slechts zes passagiers konden vervoeren, was het interieur van de Sandringham zodanig aangepast dat een passagiersvliegtuig voor 24 passagiers voor dagvluchten en met bedden, 16 passagiers voor nachtvluchten was ontstaan.

De geplande Sunderland Mk IV versie verkreeg zoveel aanpassingen dat er bijna een geheel nieuw vliegtuig ontstond. Het type kreeg hierdoor dan ook een eigen aanduiding en wel Short S.45 Seaford. Het toestel werd speciaal ontworpen voor operaties in het Verre Oosten.^[4]

Het vliegtuig was een stuk groter, zwaarder en sterker geworden dan het oorspronkelijke ontwerp. Voor de motoren werd gebruik gemaakt van vier Bristol Hercules XIX motoren van maar liefst 1720 pk, tevens werd de defensieve bewapening danig uitgebreid. Het toestel kwam echter te laat om werkelijk in te worden gezet in de oorlog. Er werden slechts enkele toestellen gebouwd en door het einde van de oorlog werden vervolgorders geschrapt. De zes geproduceerde toestellen zijn na de oorlog verbouwd tot transportvliegtuigen voor BOAC en kregen toen de naam Short Solent.

Short Seaford Bron: Imperial War Museum ATP 14556B

De Sunderland Mk V was het laatste productiemodel uit de Sunderlandfamilie. Het type was uitgerust met de sterkere en veel betrouwbaarder Pratt & Whitney Twin Wasp motoren. Ook werd de bewapening opgevoerd door naast de standaardwapens aan de zijkant twee 12,7 mm Browning machinegeweren te plaatsen. De Mk V werd geleverd vanaf maart 1944.

Sunderland GR Mark V, ML778,NS-Z, No. 201 Squadron Bron: Imperial War Museum CH 18020

Noten

1. Klaauw, 1977, pag. 50
2. Klaauw, 1977, pag. 50
3. Klaauw, 1977, pag. 50
4. Klaauw, 1977, pag. 52