De ieder jaar weer drukbezochte herdenkingsceremonies en de aanhoudende stroom publicaties geven steeds weer aan dat de interesse in de Slag om Arnhem onverminderd groot blijft. Er zijn boekenkasten vol geschreven over de militaire en strategische facetten van dit tragisch verlopen onderdeel van operatie Market Garden. Maar in de recente uitgave ‘Dokter in Arnhem’ staan geen generaals of frontsoldaten centraal, maar beleeft men de week van 17 tot 24 september door de ogen van een non-combattant: de dokter Stuart Mawson.

Mawson diende als regimentsarts bij het 11th Parachute Battalion, onderdeel van de 4th Parachute Brigade van de Britse 1st Airborne Division. In 1943 was hij als huisarts afgestudeerd en had hij zich vrijwillig aangemeld bij het Royal Army Medical Corps en de parachutisten. Na zijn vuurdoop beleefd te hebben tijdens operatie Market Garden, bracht Mawson de rest van de oorlog door als krijgsgevangene. De notities die hij tijdens zijn gevangenschap op papier zette, vormden later de belangrijkste basis voor zijn memoires. Na de oorlog werkte hij als kno-arts. In 2008 overleed Stuart Mawson op 90-jarige leeftijd. Zijn boek verscheen al in 1981 in Engeland, waar het ook nog tweemaal herdrukt werd.

Het grootste verschil met vele andere ooggetuigenverslagen van de Slag om Arnhem is de invalshoek. Mawson werd als regimentsarts op een hele andere manier bij de gebeurtenissen betrokken dan een soldaat in de voorste linies. Ook zijn taak en verrichtingen waren anders. Hij beschrijft niet het gevecht om een gebouw, een kruispunt of de Arnhemse brug, maar zoals de ondertitel ook luidt, het gevecht om mensenlevens. Het boek gaat dan ook over het opzetten van hulpposten en hospitalen en het opvangen en verzorgen van de gewonden. Uiteraard wordt hierbij aandacht geschonken aan de gevechten waarin Mawson zich bevond. Hij heeft er echter nadrukkelijk voor gekozen om de situaties te beschrijven zoals hij ze destijds ook echt beleefd heeft en de achteraf opgedane kennis over het werkelijke verloop en afloop van de slag buiten beschouwing te laten.

Mawson beschrijft zijn ervaringen en bezigheden per dag afzonderlijk. Deze hoofdstukindeling geeft de lezer een goed overzicht over het tijdsverloop. Ook is het gebruik van bijvoorbeeld medische termen vermeden, wat de inhoud van het boek zeer begrijpelijk houdt. Wel zijn bij het vertalen de namen van eenheden en onderdelen van het Britse leger ook naar het Nederlands omgezet. Dit kan voor lezers die vertrouwd zijn met deze terminologie als een veel voorkomend minpunt van vertaalde boeken worden beschouwd. Tegelijkertijd maakt ook dit het boek weer begrijpelijker voor een breder publiek.

Wanneer iemand een boek wil lezen over operatie Market Garden, of de Slag om Arnhem in het bijzonder, is er een enorme hoeveelheid publicaties waaruit gekozen kan worden. Toch weet ‘Dokter in Arnhem’ zich te onderscheiden van veel van deze boeken. De andere invalshoek geeft niet alleen een andere kijk op de gevechten, maar ook inzicht in de grootsheid en de verschillende facetten van een dergelijke veldslag. Het gaat niet over heroïsche daden op het slagveld, maar wel over de harde realiteit van iets gruwelijks als oorlog. En dat maakt ‘Dokter in Arnhem’ een interessant boek om te lezen.