RAF-basis Downham Market

Inleiding

De Royal Air Force (RAF) luchtmachtbasis RAF Downham Market was tijdens de Tweede Wereldoorlog in gebruik door RAF Bomber Command. Bomber Command voerde tijdens de Tweede Wereldoorlog vele bombardementsvluchten uit op onder andere militaire doelen en steden in Duitsland en Italië. RAF Downham Market fungeerde vanaf de opening in juli 1942 als een ondersteunende basis voor de zo’n 10 kilometer verderop liggende luchtmachtbasis RAF Marham. Dit laatstgenoemde uit de Eerste Wereldoorlog stammende vliegveld was door het toenemend aantal vliegbewegingen te klein geworden. De ondersteuning die RAF Downham Market bood bestond voornamelijk uit het fungeren als een back-up om de vaak grote stroom thuiskomende bommenwerpers veilig te laten landen. Tevens werd een squadron en de bijbehorende vliegtuigen overgeplaatst van RAF Marham naar RAF Downham Market. Twee maanden voordat het vliegveld werd opgeleverd, was de eerste landing al een feit.

Op 30 mei 1942, tijdens de bekende “1000 Bomber Raid” (Operation Millennium) op Keulen werd gebruikt gemaakt van de landingsbanen op RAF Downham Market. Vanwege de grote drukte op RAF Marham door het gelijktijdig terugkeren van de vele bommenwerpers, werden drie op RAF Marham gestationeerde bommenwerpers omgeleid naar RAF Downham Market. Dit gebeurde twee dagen later weer, tijdens de tweede “1000 Bomber Raid”, ditmaal op de stad Essen. In dit geval werden de bommenwerpers omgeleid naar RAF Downham Market omdat de landingsbanen op RAF Marham waren geblokkeerd door beschadigde bommenwerpers. Het bombardement op Keulen was feitelijk meteen de doop voor RAF Downham Market, het was de eerste keer dat er vliegbewegingen plaatsvonden op het vliegveld.

Zoals bij vele Britse luchtmachtbasissen is de naam afgeleid van het naast gelegen plaatsje Downham Market in Norfolk. Het dorp dankt zijn naam weer aan zijn marktfunctie die het al heeft sinds de middeleeuwen. RAF Downham Market werd uitgerust met betonnen start- en landingsbanen. De banen werden in september 1943 uitgebreid met Fog Investigation and Dispersal Operation (FIDO), een systeem dat er voor zorgde dat de landingsbaan beter zichtbaar was vanuit de lucht. Hierdoor voldeed het vliegveld aan de modernste eisen van die tijd.

Indeling van de luchtmachtbasis

In 1942 werd begonnen met de bouw van RAF Downham Market. De bouw was in handen van constructiebedrijf W & C French Ltd., die het vliegveld in de zomer van 1942 opleverden. Er werden in een A-vorm, drie betonnen start- en landingsbanen aangelegd. De horizontale baan, Runway A, was 1740 meter lang en liep evenwijdig aan de basis. De twee banen die diagonaal liepen, Runways B en C, waren 1280 meter ieder. Zoals eerder aangegeven werden deze banen in 1943 uitgerust met het zogenaamde FIDO-syteem. Downham Market was het tweede vliegveld dat werd uitgerust met dit systeem en bleef tot het einde van de oorlog één van de weinigen. Het systeem was in staat de mist te reduceren waardoor landende vliegtuigen beter zicht hadden op de landingsbaan. Het systeem werd aangelegd in september, waarna in oktober de eerste testen werden uitgevoerd. Enige tijd later werd het operationeel en werden in totaal tot aan het einde van de oorlog, 161 vliegtuigen op de terugweg naar Downham Market geholpen door het FIDO-systeem.

De werking van FIDO was redelijk simpel. Langs de landingsbaan werden twee buizen aangebracht die door middel van een dwarse buis aan het einde verbonden werden met elkaar. Door deze buizen werd benzine gepompt hetgeen vervolgens terecht kwam in de op de buizen aangebrachte branders. De benzine werd vervolgens ontstoken waardoor verlichte lijnen naast de landingsbanen te zien waren. De verlichting in combinatie met de weggetrokken mist door de hitte van de branders, zorgde er voor dat de landingsbaan bij erg slecht weer vanaf zo’n 1000 meter hoogte zichtbaar was. Het benzineverbruik was enorm: het verbruikte zo’n 450.000 liter per uur. Het landen met FIDO was voor velen een beangstigende beleving. De door de hitte veroorzaakte turbulentie en de mogelijkheid van lekkende brandstof uit de vaak zwaar beschadigde bommenwerpers kon uiteraard gevaarlijke situaties opleveren. Zover bekend is er op geen enkele luchtmachtbasis een ongeluk gebeurd door het gebruik van het FIDO-systeem.

Op de basis werd een aantal hangars gebouwd. Zo werden er tussen 1942 en 1943, zes hangars gebouwd van het type T2 en later één van het type B1, beide types waren rechthoekig met een puntdak. Drie van deze hangars werden gebruikt voor de opslag van Gliders (zweefvliegtuigen), die later gebruikt zouden gaan worden voor operatie Market Garden. De overige hangars dienden voor de stalling en/of reparatie van vliegtuigen. De hangars van de types T2 en B1 stonden verspreid over de luchtmachtbasis. Op het terrein waren 36 parkeerplaatsen aangelegd voor vliegtuigen, twee daarvan werden later verwijderd vanwege de bouw van de B1 hangar in de uiterste noordwestelijke hoek van het terrein. Verder bestond het vliegveld uit een aantal bijgebouwen waaronder een “bomb store”, een bunkerachtig gebouw dat werd gebruikt als bommenmagazijn. Deze bomb store lag in de uiterste noordoostelijke hoek van het terrein, op veilige afstand van de basis. Op de basis waren in totaal negen onderkomens voor het verblijf van 1719 mannen en 326 vrouwen.

Veel Britse vliegvelden zijn afwisselend in gebruik geweest door verschillende squadrons. Vaak werden er ook squadrons geplaatst uit andere landen van het Britse Gemenebest of de Verenigde Staten. Niet op RAF Downham Market, dit vliegveld is zijn gehele loopbaan enkel door de Britse RAF in gebruik geweest. Dit wil niet zeggen dat er alleen Britten actief waren op RAF Downham Market. Er zijn vliegeniers van verschillende nationaliteiten gestationeerd geweest op RAF Downham Market, zij vlogen dan echter in een Brits squadron.

No. 218 Squadron RAF
Badge: In Time
Actief op Downham Market: van 7 juli 1942 t/m 7 maart 1944
Aantal uitgevoerde operationele sorties vanaf Downham Market: 1787
Aantal vliegtuigen dat verloren is gegaan tijdens deze operationele sorties: 77
Gebruikt vliegtuig: Short Stirling I

Op 7 juli 1942 werd het vliegveld voor het eerst in gebruik genomen door het Britse No. 218 Squadron van de No. 3 Group van Royal Air Force (RAF) Bomber Command. Dit squadron was overgeplaatst vanaf de luchtmachtbasis RAF Marham. De gehele verblijfsduur op RAF Downham Market werd gevlogen met de Short Stirling bommenwerper.

No. 623 Squadron RAF
Geen badge
Actief op Downham Market: van 10 augustus 1943 t/m 7 december 1943
Aantal uitgevoerde operationele sorties vanaf Downham Market: 137
Aantal vliegtuigen dat verloren is gegaan tijdens deze operationele sorties: 10
Gebruikt vliegtuig: Short Stirling III

No. 623 Squadron van de No. 3 Group van Royal Air Force (RAF) Bomber Command, werd op Downham Market opgericht op 10 augustus 1943. Na slechts vier maanden werd dit squadron echter alweer ontbonden aangezien Bomber Command squadrons meer uitgerust zouden gaan worden met de Avro Lancaster bommenwerper. De door het No. 623 Squadron gebruikte kwetsbare Stirlings werden later hergebruikt voor minder gevaarlijke doeleinden binnen Bomber Command, zoals mijnen leggen. Ook werden er een aantal overgeplaatst naar RAF Transport Command. In totaal gingen er tijdens bombardementsvluchten door het No. 623 Squadron, 10 Stirlings verloren terwijl ze slechts 137 operationele sorties hebben uitgevoerd vanaf dit vliegveld. Een erg hoog verliescijfer.

No. 214 Squadron RAF
Badge: Ultor in umbris
Actief op Downham Market: 10 december 1943 t/m 16 januari 1944
Aantal uitgevoerde operationele sorties vanaf Downham Market: 36
Aantal vliegtuigen dat verloren is gegaan tijdens deze operationele sorties: 0
Gebruikt vliegtuig: Short Stirling III.

Voor een korte periode kwam het No. 214 Squadron van de No. 3 Group van Royal Air Force (RAF) Bomber Command vanaf RAF Chedbourg naar Downham Market om tijdelijk het No. 218 Squadron te ondersteunen. Op 16 januari 1944 werd het squadron overgeplaatst naar de basis RAF Sculthorpe.

No. 635 Squadron RAF
Badge: Nos ducimus ceteri secunter
Actief op Downham Market: 20 maart 1944 t/m 1 september 1945
Aantal uitgevoerde operationele sorties vanaf Downham Market: 2099
Aantal vliegtuigen dat verloren is gegaan tijdens deze operationele sorties: 41
Gebruikt vliegtuig: Avro Lancaster

Op 8 maart 1944 na het vertrek van het No. 218 Squadron, werd de basis overgenomen door de No. 8 Group. Uit de No. 8 Group werden enkele bemanningen van de Squadrons No. 35 en No. 97 overgeplaatst naar RAF Downham Market, zij vormden hier op 20 maart 1944 het nieuw opgerichte No. 635 Squadron. Dit squadron werd uitgerust met nieuwe Lancaster bommenwerpers en was operationeel op Downham Market tot aan het einde van de oorlog.

No. 571 Squadron RAF
Geen badge
Actief op Downham Market: 7 april 1944 t/m 24 april 1944
Aantal uitgevoerde operationele sorties vanaf Downham Market: 0
Aantal vliegtuigen dat verloren is gegaan tijdens deze operationele sorties: 0
Gebruikt vliegtuig: de Havilland Mosquito

Voor een korte periode is het No. 571 squadron gestationeerd geweest op RAF Downham Market. Dit squadron vloog met de Havilland Mosquito’s. Dit op Downham Market opgerichte squadron was slechts 17 dagen aanwezig op deze luchtmachtbasis. Het squadron heeft geen enkele operationele vlucht gemaakt vanaf RAF Downham Market. Het vertrok op 24 april 1944 naar de luchtmachtbasis RAF Oakington.

No. 608 Squadron RAF
Badge: Omnibus ungulis
Actief op Downham Market: 1 augustus 1944 t/m 1 september 1945
Aantal uitgevoerde operationele sorties vanaf Downham Market: 1685
Aantal vliegtuigen dat verloren is gegaan tijdens deze operationele sorties: 11
Gebruikt vliegtuig: de Havilland Mosquito

Op 1 augustus 1944 werd het laatste squadron toegevoegd aan de basis, dit was het No. 608 Squadron RAF Light Night Striking Force (LNSF). Dit squadron vloog ook met (in Canada geproduceerde) de Havilland Mosquito’s en fungeerde als een Pathfinder Force. Hun hoofddoel was het duidelijk met lichtkogels (flares) markeren van het te bombarderen doel. De daaropvolgende (Lancaster) bommenwerpers gebruikten deze flares om op te richten. Door de toevoeging van de Pathfinders werd de nauwkeurigheid van de bombardementen vele malen hoger. Het No. 608 Squadron vloog tevens enkele tactische bombardementsmissies met alleen Mosquito’s.

Victoria Cross

Twee Victoria Cross onderscheidingen zijn uitgereikt aan vliegeniers die gestationeerd waren op Downham Market. De eerste werd uitgereikt aan Flight Sergeant Arthur Louis Aaron. Aaron raakte tijdens een bombardementsvlucht naar Turijn op 12 augustus 1943 zwaar gewond, maar heeft tot het einde gestreden om het zwaar beschadigde toestel veilig aan de grond te krijgen. Hij heeft eerst geprobeerd met al zijn krachten om het toestel zelf te besturen. Toen dat niet meer lukte heeft hij de bommenrichter, die de besturing op zich had genomen, instructies gegeven hoe hij het toestel aan de grond moest krijgen. De kracht die hiervoor nodig was, is hem hoogstwaarschijnlijk fataal geworden. Hij stierf negen uur nadat het toestel aan de grond werd gezet door uitputting. De moed, vastberadenheid en leiderschap die hiervoor nodig waren terwijl hij op het randje van de dood verkeerde heeft hem postuum het Victoria Cross opgeleverd.

De tweede Victoria Cross onderscheiding werd uitgereikt op 4 augustus 1944, aan de Canadese Squadron Leader Ian Willoughby Bazalgette. Tijdens een bombardementsvlucht op het Franse plaatsje Trossy St.Maximin vloog het toestel in brand nadat het was geraakt door Flak afweergeschut. Ondanks het branden van het toestel en het feit dat de bommenrichter geraakt was tijdens de beschietingen, maakte Bazalgette eerst zijn missie af. Nadat de bommen werden gedropt op het doel werd het toestel stuurloos. Bazalgette wist weer controle te krijgen over het vliegtuig, maar na het uitvallen van een motor beval hij iedereen die dat kon, het toestel te verlaten met een parachute. De gewonde bommenrichter en de gewonde air gunner bleven achter in het toestel. Bazalgette wist het toestel veilig aan de grond te brengen, het explodeerde echter op de grond. Hierbij kwamen de drie bemanningsleden, waaronder Bazalgette, om het leven. Hij ontving postuum het Victoria Cross voor zijn heldhaftige houding.

Na de oorlog

De laatste tijdens de Tweede Wereldoorlog uitgevoerde bombardementsvlucht op Duitsland werd op 2 mei 1945 vanaf Downham Market uitgevoerd. Het betrof een bombardement op de havens van Kiel. Deze missie werd uitgevoerd door het No. 608 Squadron. Na de oorlog werden vanaf RAF Downham Market voedseldroppings uitgevoerd in het westen van Nederland. Ook werden na de oorlog Britse krijgsgevangenen opgehaald om terug te keren naar hun thuisland. In mei en juni werd het grondpersoneel van RAF Downham Market de gelegenheid gegeven om over de ruines van de Duitse steden te vliegen in een Lancaster. Op deze manier konden ze zien waar ze al die tijd aan mee hadden gewerkt. Ook de bemanningsleden die de bombardementen hadden uitgevoerd, zagen nu pas voor het eerst in daglicht wat ze hadden aangericht. Zij hadden tot die tijd vaak enkel ’s nachts gevlogen. De tot aan het einde van de oorlog overgebleven squadrons No. 608 en No. 635 werden ontbonden in september 1945, waarna RAF Downham Market nog een tijdje in gebruik is geweest door de RAF. Veel activiteit was er echter niet meer dus werd besloten de basis te sluiten op 24 oktober 1946. Momenteel is het vliegveld nog nauwelijks zichtbaar vanuit de lucht. De start- en landingsbanen zijn veranderd in akkerland, alleen Runway A en B zijn nog heel licht zichtbaar in de glooiing van de aarde. Het enige wat er nog staat zijn enkele gebouwen die voorheen op de basis stonden. Wel is er nog goed te zien waar de basis en de Bomb Stores zijn geweest.

Ter nagedachtenis aan de omgekomen vliegeniers die waren gestationeerd op RAF Downham Market zijn er in de omgeving van de voormalige basis twee monumenten te bezichtigen. Eén staat in het dorpje Bexwell, dat precies tegenover het voormalige vliegveld ligt. Het betreft het RAF Victoria Cross Memorial. Dit monument herdenkt alle op Downham Market gestationeerde bemanningsleden die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog, in het bijzondere de twee met het Victoria Cross onderscheiden Flight Sergeant Arthur Louis Aaron en Squadron Leader Ian Willoughby Bazalgette. In de St. Mary’s Church in Bexwell hangt tevens een plaquette waarop alle op RAF Downham Market gestationeerde bemanningsleden die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog worden herdacht.