TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Prikkeldraad

Titel: Prikkeldraad
Regisseur: Bob Entrop
Geïnterviewden: Robert Roos, Antoon Zuidwijk, Wim Schellekens, Jan roelfs, Jan van Heemst en Otto van Nispen tot Pannerden.
Uitgebracht: september 2010
Uitgever: SOL Filmproducties
Speelduur: 58 minuten
Verkrijgbaarheid: De documentaire is op DVD verkrijgbaar via: www.solfilmproducties.nl
Omschrijving: Eind april 1943 werden alle Nederlandse dienstplichtigen door de Duitse bezettingsmacht opgeroepen om zich te melden. Het ging om 300.000 mannen, waarvan velen zich niet meldden en onderdoken, zodat er uiteindelijk slechts 11.000 als krijgsgevangenen werden afgevoerd naar Duitsland. De meeste mannen kwamen terecht in het krijgsgevangenenkamp Stalag IV-B in Mühlberg aan de Elbe, waar ze tot het einde van de oorlog verbleven. De oproep was de aanleiding voor de april-meistakingen, die als uiting van verzet tegen de bezetter een prominente plek in de oorlogsgeschiedschrijving gekregen hebben. Over het lot van de mannen die gehoor gaven aan de oproep en twee jaar lang in Duitsland als krijgsgevangen verbleven is veel minder bekend. Na de oorlog werden ze met de nek aangekeken omdat ze zich vrijwillig gemeld hadden en jarenlang zwegen ze over hun ervaringen. De filmmaker Bob Entrop is er echter in geslaagd om meer dan 65 jaar na de oorlog een zestal mannen, allemaal ouder dan 90 jaar, aan het praten te krijgen. Hun verhaal is vastgelegd in de documentaire “Prikkeldraad”.

De titel van de documentaire is hetzelfde als het boek dat de vader van de filmmaker, Bob Entrop senior, na de oorlog met een medekrijgsgevangene uitbracht. Beide mannen hadden tijdens de oorlog gevangen gezeten in het kamp Mühlberg en besloten al gedurende hun gevangenschap een boek over hun ervaringen uit te brengen. Het boek is tegenwoordig enkel nog in het antiquariaat verkrijgbaar en werd door de filmmaker pas gelezen na de dood van zijn vader. Pas toen kwam hij tot de ontdekking wat zijn vader tijdens de oorlog meegemaakt had. Het was voor hem de aanleiding om een documentaire te maken over het lot van de Nederlandse krijgsgevangenen. Hij bezocht de locaties in Duitsland waar zijn vader tijdens de oorlog gevangen had gezeten en tewerkgesteld was en zocht naar nog levende mannen die dit alles meegemaakt hadden. Omdat er niet veel meer van hen in leven zijn, kostte het hem moeite om mannen te vinden die bereid waren tot spreken; velen hadden hun herinneringen weggestopt en wilden deze niet opnieuw oprakelen. Het is een geluk dat zes van hen toch de moed hadden om te spreken en wanneer je hun verhalen aanhoort, begrijp je beter waarom ze jarenlang zwegen.

Het leven in de krijgsgevangenenkampen was minder hard dan in de concentratiekampen en de overlevingskans was groter, maar dat betekent niet dat de Nederlandse krijgsgevangenen geen ontberingen geleden hebben. De vernedering van het kaalgeschoren worden, het karige voedsel, de gebrekkige hygiëne en de krappe slaapplaatsen die gedeeld moest worden met meerdere medegevangenen waren omstandigheden die moeilijk te verdragen waren. De geestdodende dwangarbeid of het doelloze rondhangen van de mannen die zich aan de arbeid konden ontrekken kwam daar nog bij, net als het verdriet om de kameraden die om het leven kwamen door geallieerde bombardementen. De zes mannen hebben hun herinneringen aan deze tijd nog goed paraat en geven een boeiende beschrijving van alle facetten van het kampleven. Ze vertellen over de ontberingen, maar ook over de wijze waarop er ontspannen werd in de kampen, het religieuze leven en hoe de Duitsers een nette begrafenis met militaire eer verzorgden voor de krijgsgevangenen die omkwamen bij geallieerde bombardementen. Een anekdote over hoe gevangenen een kat die in het kamp liep vingen en deze vervolgens braadden met kaarsvet en opaten, maakt duidelijk hoe zwaar de levensomstandigheden waren.

De geïnterviewde mannen hebben het allemaal met één ding echter het meest moeilijk en dat is hoe ze na de oorlog tegemoet getreden zijn. Zowel door het Nederlandse volk als de autoriteiten werden ze slecht opgevangen en op een beschamende manier behandeld. Eindelijk kunnen ze nu vertellen waarom ze er indertijd voor kozen om zich vrijwillig te melden. Dat deden ze niet uit lafheid of onvaderlandslievendheid, maar bijvoorbeeld omdat ze hun familie niet in gevaar wilden brengen. En zouden zij zich niet gemeld hebben, dan zouden anderen in hun plaats naar Duitsland afgevoerd zijn. Doordat de ex-krijgsgevangenen zelf hun verhaal vertellen komt de boodschap goed over. Deze documentaire maakt duidelijk dat deze mannen zeker niet de verraders zijn zoals ze na de oorlog door velen werden gezien; bovendien was hun verblijf in Duitsland een stuk minder aangenaam dan toen en misschien ook nu nog gedacht werd. Het is een mooie en ingetogen documentaire, die rijkelijk is voorzien van archieffoto’s en afbeeldingen van persoonlijke documenten en aquareltekeningen, die gemaakt zijn door een krijgsgevangene. Een aanrader voor zowel geïnteresseerden in deze geschiedenis als de ex-krijgsgevangenen en hun familieleden of nabestaanden.

Beoordeling: Zeer goed

Informatie

Artikel door:
Kevin Prenger
Geplaatst op:
16-11-2010

Afbeeldingen