Pieter Vlieger, Hijman Arbeid en Toni Lyon. Drie willekeurige personen uit een lijst van meer dan honderdduizend namen. De overeenkomst tussen alle personen wiens naam voorkomt op deze lijst is dat ze slachtoffer werden van de Jodenvervolging door de nazi’s in Nederland. Enkel omdat ze bestempeld waren als Jood, als Untermensch, werd hen hun vrijheid en leven ontnomen. Ze werden in goederenwagons afgevoerd naar de concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland en Polen en kwamen daar om door vergassing, ziekte of uitputting. Velen worden nog altijd gemist en herinnerd door hun nabestaanden, maar voor de gemiddelde mens zijn zij slechts nummers, een onderdeel van de statistieken die de misdadigheid van het nationaal-socialisme aantonen. We kunnen niet bij elk individuele slachtoffer stilstaan, maar wel kunnen we, dankzij de verhalen van overlevenden van de Holocaust, lezen over hun gezamenlijke leed. Elk verslag over de Holocaust vormt een herinnering aan hen.

“Hierover zijn nooit genoeg boeken,” volgens Dirk Mulder, directeur van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. “Want steeds weer moet dat verhaal verteld worden.” Mulder schreef dit in de inleiding van “Vier gelijke stenen”, het verhaal van Marion Blumenthal Lazan, geschreven door Lila Perl. Het boek is geschikt voor volwassenen en kinderen vanaf 10 jaar.

Na de Kristallnacht ontvluchtten Walter en Ruth Blumenthal, samen met hun kinderen, Marion en Albert, Duitsland. Marion was toen nog maar drie jaar oud. Het gezin wilde via Nederland emigreren naar Amerika, maar toen de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvielen, kwam er een einde aan dit plan. Ze werden als vluchtelingen ondergebracht in kamp Westerbork. In januari 1944 werd de familie Blumenthal overgeplaatst naar het concentratiekamp Bergen-Belsen. Hier werden ze geconfronteerd met de gruwelijkheid van de Holocaust. “Zelfs de slechtste omstandigheden in Westerbork”, waren volgens Ruth, “in vergelijking hiermee nog een zegen. Want Bergen-Belsen was afschuwelijk.”

Kort voor het einde van de oorlog werden Marion en haar familie opnieuw op transport gezet. Onder de meest erbarmelijke omstandigheden vertrokken ze in de ‘dodentrein’ richting het oosten. Ze kwamen er gelukkig nooit achter wat hun eindbestemming was, omdat ze bevrijd werden door de Russen. Kort daarna overleed de vader van Marion aan tyfus, waarmee hij besmet was geraakt in concentratiekamp Bergen-Belsen. “We waren zo ver gekomen,” vertelt Marion, “we waren gevlucht, gevangengezet, geëvacueerd, de nazi’s hadden ons op het laatst nog willen vermoorden, eindelijk waren we bevrijd, en nu dit: vrijheid en verdriet.”

“Vier gelijke stenen” is een ontroerend verhaal waarin we op realistische wijze geconfronteerd worden met de ellende van de Holocaust. Het is echter ook een verhaal over de hoop en de wil om te overleven. Marion was in de concentratiekampen continue op zoek naar vier stenen die elk een gezinslid symboliseerden. Wanneer zij vier gelijke stenen vond, gaf dat haar de hoop dat het hele gezin de Holocaust zou overleven. Ondanks de vier gelijke stenen overleed haar vader, maar Marion, haar broertje en moeder bleven in leven en begonnen aan een nieuw leven in de Verenigde Staten. Zij bleven hun vader herinneren en gedenken, maar voor ons is hij ook één van de meer dan honderdduizend slachtoffers. Dankzij het verhaal van Marion kennen we zijn verhaal, en krijgen we besef van de ellende die hij en alle andere slachtoffers van de Jodenvervolging door de nazi’s hebben moeten doormaken.