Vasily G. Zaitsev

Vasily Grigoryevich Zaitsev was een Sovjetluitenant die zeer bekend is geworden als sluipschutter tijdens de slag om Stalingrad. De legende doet de ronde dat Zaitsev in Stalingrad in gevecht raakte met een Duitse 'supersluipschutter' en dat Zaitsev hem na een dagenlang duel wist neer te schieten. Hoewel vele mensen ervan overtuigd zijn dat het duel echt heeft plaatsgevonden, zijn er geen bewijzen dat de Duitse sluipschutter heeft bestaan of dat een duel tussen de twee sluipschutters in Stalingrad heeft plaatsgevonden. Er is geen Duitse hoofdofficier bekend met de naam Erwin König of Heinz Thorwald, wat niet logisch is voor iemand met zo'n hoge rang, en de sluipschuttersschool in Zossen heeft ook niet bestaan. Verder zou de Sovjetpropaganda maar wat graag gebruik hebben gemaakt van deze overwinning, indien Zaitsev werkelijk zo'n belangrijke sluipschutter zou hebben neergeschoten. Bovendien werd vrijwel elk detail van de 'sluipschutterij' met smaak gerapporteerd aan Moskou en ook daar is over dit duel niets te vinden. Het zijn vooral het boek War of the Rats (vertaald naar het Nederlands als De Rattenoorlog) van David L. Robbins en de vrije verfilming ervan Enemy at the Gates uit 2001 die de legende wereldberoemd hebben gemaakt.

Vasily Grigoryevich Zaitsev (Nederlands: Vasili Grigorjevitsj Zajtsev) werd geboren op 23 maart 1915 in Yelino, een dorpje aan de voet van het Oeralgebergte, in een boerenfamilie. 's Zomers werkte hij hier als herder. Al op zijn vierde joeg hij met pijl en boog op eekhoorns en vanaf zijn twaalfde joeg hij met zijn opa in de bossen bij zijn woonplaats op herten. Hier ontwikkelde hij zijn bekwaamheid als sluipschutter. Op 15-jarige leeftijd ging hij naar de technische school in Magnitogorsk en later volgde hij een cursus tot boekhouder.

In 1936 trad Zaitsev in dienst bij de Rode Marine. Na vijf jaar lang matroos te zijn geweest volgde hij een studie aan de School voor Militaire Administratie, die hij met succes afrondde, waarna hij als onderofficier een financiële sectie van de Stille Oceaanvloot aanvoerde. Hierna werd hij, na herhaaldelijke verzoeken hiertoe, overgeplaatst naar het front in Stalingrad. Op 20 september 1942 werd de 27-jarige Zaitsev ingedeeld in het 1047e Jagerregiment van de Siberische 284e Jagerdivisie en stak hij de Volga over. Op dat moment had hij nog geen sluipschuttersgeweer. Volgens eigen zeggen schoot hij in oktober een Duitse soldaat neer vanaf grote afstand, waarvan zijn commandant getuige was. Hij kreeg daarom een sluipschuttersgeweer: een Mosin-Nagant M-1891/1930. Op dat moment was Zaitsev één van de weinige sluipschutters in Stalingrad en al snel kreeg hij opdracht een sluipschuttersschool op te richten. In feite was hij zelf ook nog een leerling, en zoals hij het zelf omschreef, 'waren zijn eigen fouten zijn enige leraar.' Zaitsev, 'de haas' in het Russisch, moest 30 andere Sovjetsoldaten opleiden tot sluipschutter. Zij werden zaitsyata, 'haasjes', genoemd.

Zaitsev werd bekend nadat hij al na tien dagen bijna 40 vijanden had neergeschoten. De oorlogscorrespondenten schreven met genoegen over zijn verbazingwekkende vermogen zijn vijand met één enkele kogel te doden. Toen zijn score de 100 naderde, begon de Sovjetpropaganda Zaitsev te portretteren als het toonbeeld van het Sovjetverzet.

Volgens de legende zou op dit moment de Duitse supersluipschutter, Major Erwin König of SS-Standartenführer Heinz Thorwald, het hoofd van de Duitse sluipschuttersschool in Zossen, in Stalingrad zijn aangekomen. Zijn enige doel was het uitschakelen van Zaitsev. Hij had Zaitsevs technieken goed bestudeerd, doordat deze uitgebreid waren beschreven in Sovjetpropagandablaadjes. Op een gegeven moment werden kort achter elkaar twee Sovjetsluipschutters gedood door een Duitse sluipschutter. Zaitsev wist dat hier de Duitse sluipschutter die hij zocht achter moest zitten. Samen met een collega, Nikolai Kulikov, en een politiek officier, ene Danilov, wachtten zij op een teken van de Duitser. Plotseling ging Danilov staan: hij had hem gezien en wilde zijn positie aan Zaitsev aanwijzen. Direct daarna werd Danilov neergeschoten. Zaitsev had de mondingsvlam van de Duitser gezien en wist nu waar deze zich verstopt had: onder een ijzeren plaat met een stapel stenen ernaast. Kulikov hief nu langzaam zijn helm een stukje op en direct daarna schoot de Duitser een gat in de helm. Kulikov deed alsof hij neerviel en schreeuwde. De Duitser meende dat hij Zaitsev had gedood en kwam een stukje omhoog, waarna Zaitsev hem neerschoot.

In oktober had Zaitsev 100 Duitsers gedood en had hij de Orde van Lenin gekregen. In januari 1943 werd Zaitsev in Stalingrad door de ontploffing van een landmijn tijdelijk blind.

De meeste bronnen beweren dat Zaitsev tussen 20 september en 17 december 1942 257 vijanden neerschoot, waaronder elf scherpschutters. 32 van zijn vijanden had Zaitsev met een gewoon geweer neergeschoten. Het totale aantal gedurende de oorlog is echter onbekend. De getallen variëren van 149 tot 400. Na Zaitsevs genezing keerde hij terug naar het front. Voor zijn verdiensten kreeg hij op 22 februari 1943 de titel 'Held van de Sovjet-Unie'. Later in de oorlog werd hij bevorderd tot eerste luitenant en kapitein. Zaitsev werd onderscheiden met de Orde van de Vaderlandse Oorlog der 1e klasse, twee Ordes van de Rode Banier en diverse andere onderscheidingen.

Na de oorlog trouwde Zaitsev en vestigde hij zich in Kiev, waar hij directeur werd van een machinefabriek. Op 7 mei 1980 kreeg hij de titel 'Ereburger van de Heldenstad Volgograd'. Ook werden zijn memoires gepubliceerd, Zapiski snaipera, die in het Engels werden vertaald onder de titel Notes of a Sniper - For us there was no Land across the Volga. Vasily Zaitsev stierf op 15 december 1991, op 76-jarige leeftijd, in Kiev. Op 31 januari 2006 werden zijn overblijfselen herbegraven op de Mamajev Koergan bij Volgograd, een wens die Zaitsev in zijn testament had beschreven. Het Panoramamuseum van de Slag om Stalingrad in Volgograd heeft Zaitsevs geweer tentoongesteld en een telescoopvizier dat naar verluidt van zijn Duitse tegenstander is geweest.