Met de Hitlerfilm "Der Untergang" lijkt er een kleine hausse aan Duitse oorlogsfilms op gang te zijn gekomen. Wat lovenswaardig is, want persoonlijk heb ik het niet zo op met al die Amerikaanse films waarin Duitsers vlekkeloos Engels of Engels met een vreemd Duits-achtig accent spreken. Zoals je ook geen Amerikaan in een Duitse western zou willen horen praten (‘He du, gib mir deinem Pferd’ (of woorden van gelijke strekking)). Kortom, ik ben een groot voorstander van films met de karakters sprekend in de oorspronkelijke taal, het vergroot de authenticiteit aanzienlijk. Bovendien is "Napola" weer eens een oorlogsfilm die geen Hollywoodproduktie is. Hoewel de film wel aan een aantal clichés beantwoordt, verveelt het verhaal geen moment. Maar er zijn nog wel meer redenen te bedenken om deze film te zien.

Onderwerp van de film zijn de beruchte Napola's (Nationalpolitische Erziehungsanstalt) in Nazi-Duitsland, met als voorbeeld de Napola Allenstein. In Nazi-Duitsland werden op de Napola's jonge Duitsers, veelal kinderen van SS-ers en andere geselecteerden, al vroeg geïndoctrineerd en klaargestoomd om na de oorlog te dienen als bestuurders verspreid over het aanstaande wereldrijk. Uiteindelijk zouden de meesten in de oorlog dienen als kanonnenvlees. De film laat een kritische blik zien op deze donkere periode in de Duitse geschiedenis.
Het is overigens niet voor het eerst dat er kritisch wordt gekeken naar de jeugd in het nazi-verleden. Dit gebeurde ondermeer in “Die Brücke” uit 1959, waarin kindsoldaten de laatste dagen van het Duizendjarige Rijk verdedigden. Maar waar we in "Die Brücke" de jongeren vooral in een fysieke strijd gadeslaan, hebben de hoofdpersonen in Napola meer een geestelijke worsteling over hun daden, resulterend in een gewelddadige apotheose.

Het zijn de hoogtijdagen van Nazi-Duitsland en om het gezin te ondersteunen werkt de zeventienjarige Friedrich bij een kolenboer. Het is 1942. Friedrich heeft zijn schooltijd al achter zich en zijn vrije tijd vult hij met boksen. Zijn talent valt een nazi-officier op, die hem uitnodigt zich aan te melden voor een opleiding aan een Napola. Zonder toestemming van zijn vader komt Friedrich door de selectieprocedure en belandt hij in een wereld die hij niet kent, maar waar hij zichtbaar trots op is. Maar al snel merkt hij dat de rivaliteit en vernederingen op de school voor de nodige slachtoffers zorgen. Hij sluit vriendschap met Albrecht, zoon van een Gauleiter. Het is de grote tegenstelling in de film: Friedrich, blond, gespierd en een beetje dom en Albrecht, iel en gezegend met een gezond stel hersenen. Samen worden de twee jongens in korte tijd volwassen. Hun vriendschap staat op de voorgrond in de film. Tegelijkertijd zien we hoe het nazi-regime de jeugd gebruikt om de eigen ideologie verder uit te dragen en om het fundament van het regime verder uit te bouwen. Het is de context waarin de vriendschap tussen beide jongens op de proef wordt gesteld, want de onderlinge verschillen zijn groot. Waar Albrecht zichtbaar vecht met zijn geweten, lijkt Friedrich geboren te zijn om de verkeerde beslissingen te nemen. Dit leidt tot een ongelijke bokswedstrijd tussen beiden, bij Albrecht thuis. Typisch genoeg is het gevecht geïnitieerd door de vader van Albrecht, de bloedfanatieke Gauleiter Stein. Zijn zoon is hem onwaardig, waar de atletische Friedrich meer het toonbeeld is van de 'Elite für den Führer': volgzaam en gedwee. Het leidt tot een definitieve breuk tussen de jongens, welke dramatische gevolgen zal blijken te hebben.

"Napola" is een harde film waarin de kijker geconfronteerd wordt met de gestuurde keuzes van Duitse jongens. Tenminste van diegenen waarvoor plaats was in de Napola’s. Een groot deel van de Duitse jeugd zal geen poging hebben gedaan om aangenomen te worden aan een Napola, al is het alleen al omdat hun ouders ze wel overtuigden om dit niet te doen, iets waarin Friedrichs vader faalde. De film laat niet zien hoe de Napola’s in de Duitse maatschappij stonden. Zo’n 18.000 jongeren gingen naar de 30 Napola’s, maar wat gebeurde met de rest van de Duitse jeugd? Op basis van de film alleen zijn de Napola’s lastig te plaatsen in de Duitse maatschappij. Een klein minpuntje. Maar dat maakt de getoonde manipulatieve verschrikkingen er niet minder om. En de onderliggende waarschuwing blijft recht overeind: het relatieve gemak waarmee jongeren gebruikt kunnen worden door een manipulatief regime om het eigen gedachtegoed te borgen. En dat dit soort praktijken niet helemaal van een duister verleden zijn, bewijzen recente journaalbeelden van vakantiekampen voor de Russische jeugd, georganiseerd door de Russische regering, enkel bedoeld om de jeugd te wapenen tegen andersdenkenden. Beelden die bij menigeen de rillingen langs de rug doen lopen. Het is een gevaar wat blijkbaar lastig uit te bannen is. Het laat zien dat de film eigenlijk niet alleen een historische vertelling is, maar tegelijkertijd ons ook een spiegel voorhoudt. Een verrassende constatering.

"Napola" is een heldere film, confronterend en gewelddadig. Het is goed een Duitse film te zien over een delicaat onderwerp als deze. Gedragen door twee jonge acteurs is "Napola - Elite für den Führer" een interessante film over een onderbelicht onderwerp uit de Nazi-geschiedenis. Ik zou zeggen verplichte kost voor diegenen die denken alles van de Tweede Wereldoorlog af te weten en zich wellicht te veel verliezen in details van wapens en dergelijke. Er zijn tenslotte belangrijkere zaken.
En voor de liefhebbers van filmmuziek: de score is van Angelo Badalamenti, bekend van zijn werk voor David Lynch (o.a. "Twin Peaks").