Oorlogsbegraafplaats van het Gemenebest Chungkai

De CWGC-begraafplaats met oorlogsgraven is de enige van de drie met overblijfselen van de Thai-Birma Railway die een actieve begraafplaats was. De andere twee – in Kanchanaburi en Thanbyuzayat zijn verzamelbegraafplaatsen.

Het ChungKai POW-kamp op Kilo 60 van de Spoorweg was het eerste echte POW-werkkamp. De eerste aankomsten in oktober 42 waren voornamelijk Britse legerofficieren. Velen van hen behoorden tot de kaderleden van Indiase legereenheden die in Singapore van die mannen waren gescheiden. Er was aanvankelijk weerstand van de kant van de officieren om handenarbeid te verrichten. De machinegeweerscène uit de film Bridge on the River Kwai zou gebaseerd zijn op die confrontatie.

Het ChungKai-kamp was in veel opzichten vrij uniek. Het was een microkosmos van het hele spoorwegproject. Naast het leggen van sporen vanaf de Mae Klong-bruggen, kwamen deze mannen de eerste van vele kalksteenuitstulpingen tegen die een zogenaamde 'uitsnijding' vereisten. Met alleen een hamer en een beitel werden gaten geboord en vervolgens gevuld met explosieven om de rots weg te blazen totdat er een pad door de rots was uitgehouwen. Er waren twee van deze stekken nodig bij Khao Poon. Maar eerst moesten ze aarde verplaatsen om een 10 meter hoge ‘vulling’ te maken om de grond langs de rivieroever te egaliseren. Voorbij de stekken overspant een middelgrote brug een ravijn. Het is nog steeds bekend als de "Officiersbrug". Vullen, snijden en bruggen bouwen waren hoe de spoorlijn werd aangelegd.

Toen het werk in dit gebied eenmaal voltooid was, werden de mannen gemarcheerd naar nieuwe kampen verder langs de spoorlijn. Vanwege de strategische ligging aan de monding van de Kwae Noi-rivier werd dit kamp niet verlaten, maar omgebouwd tot het eerste van vele 'ziekenhuiskampen'. Maar dit waren geen echte ziekenhuizen. Ze waren over het algemeen waar de ziekste mannen naartoe werden gestuurd om te sterven. Het is een getuigenis voor de geallieerde medische staf dat ze überhaupt hebben overleefd. Vandaar dat ChungKai ook de eerste krijgsgevangenenbegraafplaats werd.

De algemene mythe is dat de graven die daar vandaag worden gezien, van degenen zijn die daar stierven. Hoewel dat voor velen geldt, is het niet exclusief. Sommige overblijfselen werden daar na de oorlog begraven en alle Australische overblijfselen werden overgebracht naar Don Rak. Het exacte proces waardoor dit gebeurde, wordt niet volledig begrepen.
ChungKai was ook een doorvoerpunt voor voorraden die de rivier op werden vervoerd naar de werkkampen. Een krijgsgevangene beschrijft een letterlijke vloot van kleine boten die daar aanmeerden terwijl ze de rivier op en neer pendelden.
Het lijkt er ook op dat het later dienst deed als quarantainekamp voor krijgsgevangenen die werden binnengebracht vanuit het grensgebied waar een cholera-uitbraak was geweest. Ze werden daar vastgehouden voordat ze werden samengevoegd in de kampen in Kanchanaburi. De Britse kolonel Owtram, wiens nabestaandenverslag 1000 Days on the River Kwai elders op deze website wordt geciteerd, bracht hier een deel van zijn krijgsgevangentijd door, net als de Australische luitenant-kolonel ‘Weary’ Dunlop.
Wat vandaag overblijft als de CWGC-begraafplaats voor oorlogsgraven, is slechts een klein deel van het kamp dat bijna een kilometer lang langs de rivieroever liep. Er liggen hier iets meer dan 300 Nederlandse krijgsgevangenen begraven. Daarnaast zijn er 3 niet-krijgsgevangen graven van Nederlandse burgers toegevoegd in 1946. Onder hen is de enige andere vrouw op deze begraafplaatsen (er is een enkel graf van een Britse vrouw bij Don Rak). Blijkbaar was Agnes M. Mende een 25-jarige klerk die voor de DEI-marine werkte. Ze zou een 'heroïsche dood' zijn gestorven in het krijgsgevangenenziekenhuis in Nakorn Pathom, maar er is weinig meer bekend over haar verhaal. De andere twee waren oudere heren.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Jerry Karwacki
• Foto's: Jerry Karwacki
• OWTRAM, CARY, 1000 Days on the River Kwai, Pen & Sword, Barnsley, 2017.