Gedenkteken Werkkampen Diever A en Diever B

Op de gedenkplaat is een tekst van Jacqueline van der Waals aangebracht:

'GEEF MIJ DE MOED OM ONRECHT TE ONDERKENNEN
OOK WAAR 'T DOOR EEUWEN VAN GEBRUIK GEWETTIGD WORDT,
OOK WAAR DE MACHT, HET WEG TE NEMEN, SCHORT.'

Begin 1938 wordt in Diever het kamp voor werklozen opgericht. Het kamp wordt gevestigd op de gronden van Staatsbosbeheer. Er worden meerdere barakken gebouwd op het heideveld aan de straat Diever - Wateren.
In september dat jaar schrijft het Nieuwsblad van het Noorden dat ‘het Werkkamp Diever’ bijna voltooid is. De kok-beheerder woont dan al in zijn woning op het kamp. De barakken zijn voorzien van elektrisch licht en waterleiding. Op 15 september arriveren de ongeveer 100 werklozen. Ze zijn afkomstig uit Zuilen, IJsselstein, Harlingen en Franeker.
De werklozen gaan de gronden ten Zuiden van de straatweg Diever-Wateringen ontginnen.
In november 1938 wordt bekend dat er ‘een compleet kamp bijgebouwd’ gaat worden. De kampen gezamenlijk bieden dan onderdak aan 200 werklozen.
Het ‘oude’ kamp krijgt de naam Diever A het nieuwe kamp, enkele tientallen meters ten Zuiden van het andere kamp Diever B.
Aanvankelijk heerst in de kampen een ‘veertiendagenregeling’, wat betekent dat eens in de veertien dagen de werklozen naar huis mogen.
Na heftige protesten en een staking wordt dat regiem in de zomer van 1939 gewijzigd en mogen de werklozen elk weekend naar huis.
Vermoedelijk in november 1941 wordt het kamp ontruimd. In december 1941 besluit de Duitse bezetter joodse Amsterdammers naar de Drentse werkkampen in Diever te sturen.
In 1942 waren in Nederland vijftig joodse werkkampen gevestigd. De kampen waren het voorportaal van Westerbork en zijn negen maanden in gebruik geweest.
De kampen lagen in afgelegen gebieden in Drenthe en Friesland, ver weg van de Randstad waar de meeste joden woonden. De weerbare mannen werden zo geïsoleerd. De bezetter maakte gebruik van een infrastructuur die er al lag. In de jaren dertig waren de kampen gebouwd in het kader van de werkverschaffing. Om ophef te voorkomen, deed de bezetter er alles aan om het samendrijven van joodse mannen op iets soortgelijks te laten lijken. De mannen moesten heide omspitten of wegen aanleggen onder leiding van dezelfde organisatie als voor de oorlog: de Rijksdienst voor de Werkverruiming. Het toezicht op het werk was in handen van de Nederlandsche Heidemaatschappij en ook in het kamp zelf hadden Nederlanders het voor het zeggen.
Rijkswerkkampen Diever A en Diever B bij Oude Willem was daar één van. In elk kamp verbleven maximaal 94 mannen tussen 18 en 65 jaar.
De eerste groep van 902 joodse werkloze arbeiders vertrok op zaterdag 10 januari 1941 vanaf het Amstelstation in Amsterdam naar de verschillende kampen.
Die middag arriveren er in kamp Diever A: 78, en in kamp Diever B: 75 joodse arbeiders. Op 1 januari 1942 waren dat 94 in zowel kamp A als in kamp B.
En op 1 oktober 1942 respectievelijk: 90 en 77 joodse arbeiders.

Aan het begin van 1942 waren de kampbewoners nog redelijk vrij. De mannen hielden bonte avonden en mochten door het dorp wandelen. Het regime in de kampen werd gaandeweg 1942 strenger. Er kwam minder eten. In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 (tijdens Soekot) moesten de mannen van alle vijftig kampen halsoverkop weg. Op hetzelfde moment werden hun vrouwen en kinderen uit huis gehaald. Zo belandden in één nacht ruim tienduizend joden in Westerbork. Vervolgens werden zij omgebracht in de gaskamers van Auschwitz en Sobibor.
Nadat de joodse arbeiders waren weggevoerd was het kamp in gebruik bij de Nederlandse Arbeidsdienst (N.A.D.).
Na de oorlog hebben de kampen nog korte tijd dienst gedaan als opvangkampen voor evacués en daarna voor het interneren van NSB'ers.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Hans van der Veen
• Foto's: Bert Deelman
• Ir. J.C. de Kat, algemeen directeur van de Rijksdienst voor de Werkverruiming; Nota: zakelijk verslag van de tewerkstelling van Joden op werken van de Rijksdienst voor de Werkverruiming; maart 1945.
• Drs. Annelies Hartman; Eindrapport Cultuurhistorisch Onderzoek plangebied De Oude Willem in opdracht van de Dienst Landelijk Gebied.
• http://www.dieversarchief.nl/onderwerpen/werkkampen-diever-a-en-b/
• diverse krantenknipsel via: delpher.nl; gezocht op: werkkamp Diever.