Nederlandse Eerebegraafplaats Bloemendaal

'‘In deze duinen slapen onze doden’

Als het straks weer gaat zomeren en we in grote getale door de duinen fietsen richting zee, kunnen we het ons nauwelijks meer voorstellen. Maar toch gebeurde het hier, in onze eigen Kennemerduinen. Waar nu de meidoorn bloeit en de zeewind de helmstoppels scheert, werden honderden Nederlanders, die om welke reden dan ook de bezetter voor de voeten liepen – soms met tientallen tegelijk, soms alleen – omgebracht. Vermoord. Of gedumpt. In de meidagen van 1945 werden ze gevonden, 422 mensen. De meeste van hen vonden in de laatste maanden voor de bevrijding de dood. Acht grote gedenkstenen, een enkele verscholen in een overwoekerde duinpan, een andere confronterend aanwezig aan de rand van een fietspad, herinneren nog aan de vindplaatsen. Op die stenen is in verstikkende eenvoud vermeld hoeveel vermoorde verzetslieden er op en rondom die plek lagen. Vlak na de bevrijding werden al snel de eerste massagraven ontdekt. In totaal zijn er 45 vindplaatsen. De identificatie was geen eenvoudige opgave en stond onder leiding van de Haarlemse chirurg en oud-verzetsman dr. H. Wamsteker. De meeste gevallenen waren beroofd van hun kleding en persoonlijke bezittingen. De enige aanknopingspunten vormden de toestand van de gebitten van de slachtoffers. Tandartsen uit het hele land werkten mee zodat identificatie uiteindelijk toch slaagde. Ook door verklaringen van de gevangen genomen NSB-begrafenisondernemer, die de door de Duitsers vermoorde personen naar het duingebied moest brengen en ze daar ‘netjes’ diende achter te laten, en door zijn nauwkeurig bijgehouden lijstjes, konden personen worden gevonden en geïdentificeerd. Van slechts twee mensen is de identiteit nog onbekend. Deze operatie heeft maandenlang geduurd en er zijn honderden vrijwilligers dag en nacht in touw geweest om de gevallenen een laatste eer te bewijzen. De eerste herbegrafenis op de Erebegraafplaats vond plaats op 27 november 1945, in het bijzijn van de koninklijke familie, de laatste bijzetting geschiedde tien jaar later. Er zijn 422 mensen gevonden in de duinen, van elders zijn ook gevonden oorlogsslachtoffers op de Erebegraafplaats begraven. Ook zijn slachtoffers, op verzoek van familieleden bij hun woonplaats of bij de plaats van executie begraven. Omgekeerd zijn ook gevallenen bij de kameraden uit dezelfde verzetsgroep bij elkaar begraven op de Erebegraafplaats: Het aantal graven is 372. Eén grafsteen draagt het opschrift: 'Ter herinnering aan de vrienden van het verzet die na hun strijd voor de vrijheid niet gevonden zijn of die elders rusten'. Onder deze steen ligt geen stoffelijk overschot. Eén vrouw in hun midden: Hannie Schaft. In 1949 zijn op 8 vindplaatsen stenen geplaatst met de tekst:

Hier lagen (aantal) vermoorde verzetsmensen.
Gevonden mei 1945

Deze stenen, van Maulbrunner zandsteen, zijn door steenhouwer Toon Lavertu, als 24 jarige samen met zijn vader gehakt in de Kennemer- duinen. Dat houwen gebeurde op de plaats van de opgravingen. De voorgezaagde stenen werden van tekst voorzien door 'ophakken' – de letters liggen als het ware op de steen, dat nam enkele weken in beslag. Volgens Lavertu was het een ingrijpende klus. 'Om ons heen waren nog de kuilen, waar de executies hadden plaatsgevonden. Het lag er vol met mitrailleur- hulzen, de grond ademde nog van moord.'

In het voorjaar van 2000, zijn de zandstenen monumenten vervangen door rood granieten gedenkstenen. De omwisseling was noodzakelijk geacht omdat zes van de acht stenen in de loop van de jaren verweerd en afgebrokkeld waren. De twee andere, door de Zandvoortse Oranje Nassau- en de Hannie Schaftbasisschool geadopteerde stenen verkeerden nog in goede staat, maar zijn ook omgewisseld om verwering voor te zijn. De gemeente Bloemendaal en de Stichting Eerebegraafplaats Overveen hadden een jaar eerder besloten dat de ongeveer 1700 kg wegende gedenkstenen moesten worden vervangen. Het vervaardigen, in Frankrijk gezaagd en bewerkt, heeft drie maanden geduurd, volgens de Haarlemse natuursteen- houwer J. Troupin. Bij de plechtigheid waren geen nabestaanden aanwezig, alleen de Zandvoortse burgemeester Van der Heijden en Mevrouw Snoeck, burgemeester van Bloemendaal. Met het rode graniet in de duinen worden drie kleine en vijf grote groepen oorlogsslachtoffers herdacht, onder wie Hannie Schaft.'

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Willemien Spook
• Foto's: Marcel Bloemzaad Fotografie