Joodse Oorlogsgraven Gemeentelijke Begraafplaats Westerbork

Op de Gemeentelijke Begraafplaats in Westerbork liggen de graven van:

Alfred en Eva Schnell-Jolowicz, overleden in Westerbork, gefusilleerd in Zwolle 03-10-1944
Hans Marius Koopal, overleden in Westerbork, gefusilleerd in Zwolle 30-09-1944 (of 03-10-1944).

Achtergrond
Alfred Schnell (*10 juni 1900 in Augsburg, Duitsland) en Eva Jolowicz (*19 november 1913 in de Duitse stad Hamburg) trouwden 19 mei 1938 in ’s-Gravenhage waar zij samen met hun (schoon)moeder Jenny Schnell-Friedmann woonden tot ongeveer december 1940.

Op 15 augustus 1920 werd Hans Marius Koopal in Amsterdam geboren als zoon van Willem Koopal en Marianne Koopal-van Linden, en broertje van Stefaan Willem, hij woonde tot april 1942 in de hoofdstad waar hij werkzaam was als kantoorbediende.

Toenemende Jodenhaat en razzia’s dwongen hen tot onderduiken, vanaf de lente van 1943 boden weduwe Hendrikje Blaauw-Flier (door dorpsgenoten Vrouw Blaauw genoemd) en haar zoon Jan, aan de Hogenbrinkweg in Oldenbroek (Gelderland) onderdak aan het echtpaar Schnell.
Hans Marius Koopal vond eerst twee jaar een schuiladres bij haar zus weduwe Grietje van der Linde-Flier, met haar zonen Henk en Gerrit woonachtig aan het Westereinde in Oldebroek, vanaf april 1944 verbleef hij bij de familie Tensen in Haerst, een buurtschap ten noorden van Zwolle.
Na verraad zijn de onderduikers gearresteerd, Hans Marius Koopal op 30 september 1944 en het echtpaar Schnell enkele dagen later op 3 oktober.

In de nacht van 3 op 4 oktober werden zij samen met nog drie andere Joden in stadspark het Engelse Werk in buurtschap Spoolde, zuidwestelijk van Zwolle, doodgeschoten.
Nadat de zes eerst hun eigen graf hadden moeten graven, werden zij per tweetal bij de grafkuilen geëxecuteerd, bij het derde schot welke bedoeld was voor Hans Marius Koopal, haperde het pistool en ondernam Koopal tevergeefs een vluchtpoging.
Normaliter schreef de procedure voor dat gearresteerde Joden in Kamp Westerbork dienden te worden ondergebracht voor latere deportatie naar voornamelijk in Oost-Europa gelegen concentratiekampen, maar hier is hier in dit geval van afgeweken.
Wat daaraan ten grondslag lag zal nooit opgehelderd worden, maar er zijn zeer sterke vermoedens dat Kriminal-Kommissar en SS Obersturmführer Erich Aloyisius Lütkenhus wraak wilde nemen voor de geslaagde bevrijdingsactie van vier verzetsmensen kort voordien.

Tijdens werken aan de IJssellinie werden de stoffelijke overschotten op 13 februari 1945 gevonden, en na interventie van de Sicherheitsdienst, in blankhouten kisten gelegd waarna deze getransporteerd werden naar Kamp Westerbork om daar te worden verbrand.
Aangezien het crematorium buiten dienst was, mogelijk door een gebrek aan brandstof op het einde van de oorlog, bleek dit echter niet te realiseren en werden de lichamen op een heideveld buiten het kamp anoniem begraven.

Acht dagen na de bevrijding, 13 mei 1945, werden slachtoffers toevallig gevonden en na identificatie ter aarde besteld op 15 mei op de algemene begraafplaats van Westerbork.
In die hectische periode was het onmogelijk vast te stellen op welke datum de slachtoffers daadwerkelijk gestorven waren en is de datum van identificatie, 14 mei 1945, op de officiële overlijdensakten vermeld.

Ook de moeder van Alfred Schnell kwam om in de oorlog, zij is mettertijd vertrokken naar de Muiderschans 135 in Amsterdam en daar op 6 februari 1943 opgepakt.
Zij werd geïnterneerd in Kamp Westerbork en stierf daar één maand later, 7 maart, in de leeftijd van 67 jaar, zij werd 10 maart 1943 begraven op de Joodse begraafplaats in Assen.

Niemand van het gezin Koopal overleefde de oorlog; Willem Koopal en Marianne Koopal-van Linden werden op 2 juli 1943 omgebracht in Sobibór, respectievelijk 64 en 58 jaar oud.
Hun oudste zoon Stefaan Willem Koopal was al op 7 augustus 1942 op 27 jarige leeftijd vermoord in vernietigingskamp Auschwitz.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Herma de Vries & TracesOfWar
• Foto's: Herma de Vries