Mengele, Josef Rudolf

Geboortedatum:: 16 maart 1911 (Günzburg, Duitsland)
Overlijdensdatum:: 7 februari 1979 (Bertioga, Brazilië)
Dienstnummer:: NSDAP-Nr. 5.574.974 / SS-Nr. 3.17.885
Nationaliteit:: Duitse

Biografie

Josef Mengele (16 maart 1944 in Günzburg – 7 februari 1979 in Bertioga, Brazilië) was een Duitse dokter en antropoloog.

Hij werd in 1936 assistent van de erfschapsbioloog en de rassenhygiënist Otmar von Verschuer. In 1940 meldde hij zich vrijwillig aan bij de Waffen-SS. Nadat hij aan het front werd ingezet als troepenarts bij de vijfde SS-tank-divisie "Wiking", werd Mengele van mei 1943 tot januari 1945 ingezet als kamparts in het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz. In deze functie maakte hij selecties, bewaakte hij het vergassen van slachtoffers en leidde mens verachtende experimenten bij gevangenen. Hij verzamelde materiaal en deed onderzoek naar tweelingen, groeiabnormaliteiten, sterilisatiemethoden, transplantatie van beenmerg en therapie voor de vlekkentyfus en malaria.

Het belangrijkste werk van de kampartsen in Auschwitz was het leiden van selecties. Om de beurt selecteerden de artsen bij aankomende transporten de zogenaamde "Rampe", maar deze selecties vonden ook in het lager plaats. Zij bepaalden enkel door te kijken wie meteen gedood moest worden en wie niet. Vooral kinderen, ouderen, zieken, gehandicapten, zwakken en zwangeren werden meteen naar gaskamers gestuurd die door artsen bewaakt werden.

Mengele werd veroordeeld omdat hij zich opdrong de selecties te leiden, terwijl andere SS-artsen zoals Münich deze opdracht zoveel mogelijk meden. De Grünzburgse SS-man Richard Boeck die in Auschwitz als chauffeur in het Stammlager concentratiekamp Auschwitz werkzaam was, berichtte tijdens het proces tegen Mengele in 1971 van de selectie van een transport Hongaarse joden in 1943. Mengele zou de kolonne gedeporteerden voortrekken door de duimen of naar links of naar rechts op te steken. Met deze beweging stuurden ze of de gevangenen in de gaskamer of in het kamp. Overlevenden berichtten dat Mengele er steeds goed verzorgd voor de dag kwam en er niet als een moordenaar uitzag. Af en toe lachte hij terwijl hij een opera fluitte.

Ook binnen het concentratiekamp Auschwitz vonden altijd selecties plaats waarbij Mengele degene was die altijd "ver boven het voorgeschreven aantal uitging". De kampoudste van het Birkenause quarantaine kamp voor Joden, Hermann Diamanski, berichtte in 1959 tijdens het rechterlijke proces dat Mengele van blok naar blok ging en de gevangenen aanwees die vergast of doodgeschoten zouden worden. Bij een transport uit Litouwen waardoor ongeveer 80 tot 90 kinderen in het kamp kwamen, stelde Mengele een minimum lengte van 1,20 meter en een maximum lengte van 1.40 meter. Wie hierover heen ging werd vermoord. Deze selectie werd door andere getuigen bevestigd. De schrijver Tadeusz Joachimowski schreef bovendien dat Mengele andere kampartsen voor de selecties aanwees wanneer hij overige plichten had.

Bij selecties in het ziekengebouw zorgde Mengele ook voor een soort indirecte selecties waarbij hij een lijst van diagnoses en prognoses liet opstellen door kampartsen en op basis hiervan besliste. Niet zelden probeerden de kampartsen tegen Mengele in te werken. Zij schreven dan foute nummers van de geselecteerden, sprongen nummers over en probeerden gevangenen te verstoppen. Dit werkte niet altijd bij Mengele en zorgde voor woedeaanvallen wanneer hij erachter kwam.

Alleen door selecties binnen het kamp was Mengele bij de moord van tienduizenden mensen betrokken. Joachimowski schat in dat Mengele tussen 1943 en 1944 alleen in de kampdelen B II b, B II c, B II e en B III rond 51.000 vrouwen de dood in stuurde. Het aantal slachtoffers van zijn ziekenselecties liepen ook in de duizenden, want bij elke selectie zouden steeds tussen de 400 en 800 gevangenen uit worden "gesorteerd". Bij de ontruiming van het "zigeunerkamp" en het "familiekamp Theresienstadt" selecteerde Mengele de gevangenen die nog konden werken en liet de overige gevangenen vergassen.

Volgens de Italiaanse Auschwitz-gevangene en arts Leonardo De Benedetti leidde Mengele ook selecties in het ziekengebouw van het concentratiekamp Auschwitz III Monowitz. De Benedetti berichtte dat hij in 1944 bij vier ziekenselecties door Mengele werd onttrokken: "In het kamp Monowitz vonden deze selecties in twee etappes plaats: De eerste keuzes werden door een SS-officier gemaakt. Hierbij werd hij geassisteerd door de artsen van het ziekengebouw in het kamp. Een paar dagen later kwam dokter Mengele en bevestigde door een tweede, net zo snelle oppervlakkige controle de keuze van de eerste artsen.Deze controle zou de permanente keuze zijn en was een "onaanvechtbaar oordeel voor een onherroepelijk doodsoordeel". Ook De Benedettis medegevangene en vriend Primo Levi getuigde in een verklaring in het Warschause proces tegen Rudolf Höß de aanwezigheid en verantwoordelijkheid van Mengele voor ziekenselecties in 1944 in Monowitz.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd hij als oorlogsmisdadiger gezocht, maar nooit gepakt. Hij stierf in 1979 in de Braziliaanse badplaats Bertioga. Mengele verdronk toen hij tijdens het zwemmen een hartaanval kreeg. In 1985 werden, in het teken van een intensieve mensenjacht, zijn beenderen die onder een schuilnaam begraven waren ontdekt en geïdentificeerd.

Mengele kreeg de bijnaam „Engel des Doods".