• Duitse Bevelhebbers

Geboortedatum:

24 november 1887 (Berlijn/Pruisen, Duitsland)

Overlijdensdatum:

10 juni 1973 (Irschenhausen/Beieren, Duitsland)

Begraven op:

Grafsteen Erich von Manstein

Nationaliteit:

Duitse (1933-1945, Derde Rijk)

Fritz Erich von Lewinski, ook wel von Manstein (24 november 1887 in Berlijn – 10 juni 1973 in Irschenhausen) was een Duitse legerleider (vanaf 1942 generaal-veldmaarschalk) en tijdens de Tweede Wereldoorlog Armee- en Heeresgruppenoberbefehlshaber. In augustus 1945 werd hij door de Britten eerst als oorlogsgevangene behandelt, daarna werd hij gevangengenomen en in 1949 als oorlogsmisdadiger veroordeeld. Nadat hij werd vrijgelaten in 1953 werd hij als enige voormalige veldmaarschalk tot 1960 onofficiële adviseur van de "Bundesregierung voor de nieuwe opstelling van een leger" (vanaf 1956 Bundeswehr).

Aan de weerstand binnen de Wehrmacht en een staatsgreep tegen Hitler wilde Manstein geen deel uitmaken. Bij de verschillende plannen voor de aanslag van 20 juli 1944 was Manstein niet betrokken. Hij wist van een aanslag in 1944 af. Stauffenberg had hem in een gesprek onder vier ogen einde januari 1943 verteld over zijn ontevredenheid met Hitlers beslissingen. Deze beslissingen zouden doelen zijn, maar ze waren nooit in de praktijk gebracht. Manstein raadde aan de majoor naar het front te verplaatsen "zodat zijn hoofd vrij komt te staan" dit werd later geïnterpreteerd als een poging om Stauffenberg te arresteren. Er kwamen twee verdere gesprekken met van Meinstein met vechters van het verzet: Op 8 augustus 1943 voor het begin van de Slag om Koersk, trof Oberst i. G. Rudolf-Christoph van Gersdorff Manstein. Onder vier ogen sprak Gersdorff over de onbevredigende situatie met de opperste leiding van de Wehrmacht.

Manstein was het ermee eens. Gersdorff stelde voor dat alle veldmaarschalken samen het pistool op de borst van Hitler moesten zetten waarop Manstein volgens Gersdorff met de volgende omstreden uitspraak gereageerd zou hebben: "Pruisse veldmaarschalken plegen geen muiterij." Of Gersdorff dit daadwerkelijk gezegd zou hebben wordt betwijfeld, omdat Gersdorff dit pas in 1977 en daarmee na de dood van Manstein bekend zou hebben gemaakt. Tot slot stelde Gersdorff in opdracht van opperbevelshebber Mitte, Günther von Klüge bij Manstein voor dat Klüge hem in het geval van een staatsgreep zou ondersteunen en hem vragen de positie van chef van de Generalstab van de Wehrmacht over te nemen. Manstein weigerde dit voorstel en beriep zich op drie punten: ten eerste is het tijdspunt voor een vrede verkeerd, omdat de vijand van de overwinning overtuigd is. Ten tweede zou Hitler uit het zicht van de Wehrmacht de enige persoon zijn die het vertrouwen van het volk en de soldaten zou bezitten. Ten derde zou de situatie betreffende het militaire opperbevel zonder twijfel onbevredigend zijn door de fouten in het commando. Men zou volledig kunnen uitsluiten dat Hitler het opperbevel zou opgeven. De opdracht voor een wisseling op het oppercommando zou niet van hem zelf komen, omdat vijandelijke propaganda dit al gepropageerd zou hebben. Op 25 november 1943 was hij de met Manstein bevriende Oberst Henning von Tresckow bij Manstein en probeerde vergeefs hem vanwege de dreigende oorlogsnederlaag te bewegen tegen Hitler te handelen. Dit was de laatste poging van de tegenbeweging Manstein als leidend figuur voor zijn doeleinden te winnen. -
Na het stuklopen van de slag om Koersk beval Manstein Heeresgruppe Süd tijdens de verdere verdedigingsstrijden. In februari 1944 kon Manstein, toen hij 56.000 soldaten uit een dreigende omsingeling terugbeval, zelf beslissingen treffen zonder de bevelen van Hitler. Op 21 maart 1944 werd de eerste Panzerarmee in de omcirkeling van Kamenez-Podolski bijna volledig ingesloten. Manstein stelde Hitler op 24 maart in de middag een ultimatum, waardoor het leger bevolen werd zich terug te trekken als hij voor 3 uur s’middags geen antwoord zou hebben. Hitler gaf om vier uur s’middags antwoord dat het eerste Panzerarmee zijn communicatiewegen naar het westen in stand zou moeten houden en zich niet uit het front zou moeten terugtrekken. Manstein erkende dat dit een herhaling van de situatie in Stalngrad was. Een nieuwe catastrofe zou op het punt staan om te gebeuren. Manstein werd door Hitler de dag erna voor een bespreking naar Lemberg bevolen. De eerste Panzerarmee ontving nog op 24 maart s ’avonds van Manstein aanwijzingen om een terugtrekking voor te bereiden.

Onder de dreiging van deze terugtrekking door zijn commando tegenover Hitlers chefsadjudant Rudolf Schmundt, belde Manstein op 25 maart Hitler in een langdradig, herhalend gesprek over de positie in Lemsberg onder wederkerende beschuldigingen beval Hitler dat het leger naar het westen trok. Dit werd door de Sovjetse legerleiding al verwacht, omdat er een gat in het zuiden was ontstaan. De tegenstander werd door Mansteins plan in de maling genomen. Het leger dat aan drie kanten omsingeld was kon met 220.000 soldaten met deze verassende manoeuvre gered worden. -
De bevrijding van het eerste Panzerarmee was de laatste grootste operatie van Manstein. Zij leidde vanwege een militaire hardnekkigheid naar een toespitsing van de verhouding met Hitler. De omstandigheden van het ontslag van Manstein werd ook medebepaald door een artikel met de naam "Battle of Russia" van het Amerikaanse tijdschrift Time van 10 januari 1944 waar Manstein op de titelpagina stond afgebeeld. In het artikel werd het kunnen van Manstein op ongewone wijze geportretteerd: de loyaliteit voor zijn staatschef werd afgebeeld als tegenhanger van de loyaliteit tegenover de staat. Het artikel had de these: "Zowaar voor de rechtlijnige Manstein kan dit soort verraad aanneembaar zijn. Want net zoals Junker is hij opgevoed in de geest van de altijd geldende lessen van Junker Carl von Clausewitz". Daarmee werd de vraag van het verraad van het staatshoofd in de interesse van een legitieme strijd tegen een tiran opgeworpen en werd Manstein in verband gebracht met het militaire verzet. Op 27 januari 1944 provoceerde Manstein Hitler bij een treffen van veldmaarschalken in de Wolfsschanze met het statement dat absolute gehoorzaamheid en loyaliteit tegenover Hitler vanzelfsprekend was. Hitler vatte dat als belediging en als "achterbakse beschuldiging" op. Op 30 maart 1944 ontsloeg Hitler Manstein als opperbevelshebber van de Heeresgruppe Süd en verplaatste hem naar het leidersreserve. Tegelijkertijd kreeg hij de Schwerter zum Eichenlaub des Ritterkeuzes. Een verdere positie, namelijk die op de post van de Generalstabchef van het leger kwam niet meer, hoewel hij hiervoor geschikt zou zijn geweest. Als alternatief verwachtte hij ook vergeefs om de positie van Oberbefehlshaber West. Manstein werd op 26 augustus 1945 door Britse troepen vastgenomen.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

• Foto 1: Willi Schumacher Collection
• - THOMAS, FRANZ & WEGMANN, GÜNTER, Die Eichenlaubträger 1940-1945, Biblio-Verlag, 1998.
  - Kwasny A., Kwasny G., Die Eichenlaubträger 1940-1945 (CD), Deutsches Wehrkundearchiv, Lage-Waddenhausen, 2001
  - Fellgiebel W.P., Elite of the Third Reich, The recipients of the Knight's Cross of the Iron Cross 1939-1945: A Reference, Helion & Company Limited, Solihull, 2003, ISBN 1-874622-46-9
  - Axis Biographical Research
  - Ritterkreuztraeger 1939 - 1945
  - Wehrmacht Awards
  - Eva Fiolet (vertaling)

Helaas geen map gevonden.