Gecrasht in de vijandige natuur van Nederlands Nieuw Guinea

In de zomer van 1944 was niet alleen Normandië het toneel van de oorlog tegen een genadeloze bezetter. Ook in de Oost leverden de geallieerden strijd. In Nederlands Nieuw Guinea vochten Amerikanen, Australiërs en Nederlanders zij aan zij tegen de Japanners. In zijn nieuwe boek KAIS vertelt Bas Kreuger het verhaal van een een minder bekende, maar desalniettemin razend interessante geschiedenis die zich afspeelt aan dit oorlogsfront.



De titel van je boek is KAIS, wat betekent dit en waarover gaat je boek?

Het boek gaat over de noodlanding in 1944 van een Amerikaanse bommenwerper (een B-25H) van een nachtjachtsquadron dat in een overgangsperiode ook overdag ging vliegen en niet met jagers, maar met bommenwerpers. De redding van de bemanning uit de binnenlanden, de jungle en het moeras in Nederlands Nieuw Guinea staat centraal, evenals de expeditie in 2019 om het wrak van dat toestel terug te vinden. KAIS is de rivier waarover alle vervoer heeft plaats gevonden, zowel in 1944 als in 2019. Het was de enige toegangsweg de jungle en het moeras in.

Hoe ben je op het onderwerp van je boek gestuit en waarom besloot je hierover een boek te schrijven? Is hier al meer over geschreven?

Het onderwerp van deze crash en redding komt voort uit veel breder onderzoek naar crashes in Nederlands Nieuw Guinea dat ik al enige jaren doe, in het verlengde van mijn werk in de periode 1990 - 1999 bij het Militaire Luchtvaart Museum. Deze crash sprong er zodanig bovenuit en was overduidelijk zo bijzonder dat het een compleet eigen verhaal verdiende. Ook de combinatie van Nederlandse, Amerikaanse, Australische, Indonesische en Papoeaanse samenwerking maakt het een bijzonder verhaal. Over de oorlog in Nederlands Nieuw Guinea is erg weinig geschreven. Hier en daar iets over de guerrilla-oorlog die er is gevoerd, maar over de Amerikaanse, Australische en Nederlandse acties nauwelijks.



Is je boek non-fictie of een roman waarin je feiten en fictie combineert?

Nee, mijn boek is zeker geen roman. Er zit geen enkel deel verzonnen bij of ingevulde witte delen! Ook alle dialogen en overpeinzingen zijn afkomstig uit memoires, dagboeken, biografieën en herinneringen.

Wat waren je belangrijkste bronnen en kon je hier gemakkelijk aan komen?

Gelukkig zit in het Nationaal Archief een zeer goed verslag van de redding van de vliegtuigbemanning, geschreven door Louis Rapmund (7 pagina's) en is er van Harold Tantaquidgeon een biografie. Die zorgden voor 70-80% van het verhaal over de crash en de redding. De overige 30% komt van squadronlogboeken, rapporten van de 5th US Air Force, het Australische leger etc. Veel details en kleine elementen komen via de familieleden van zowel de vliegers als van het reddingsteam. Ik was in de gelukkige omstandigheid in het najaar van 2019 voor ander historisch onderzoek naar Australië te kunnen gaan en heb van die gelegenheid gebruik gemaakt onderzoek te doen in het Australian War Memorial en de National Archives in Canberra. Vooral het opsporen van familie van de bemanningen van het reddingsteam was heel erg lastig (en is dat nog steeds omdat ik nog heel wat informatie mis).

Kun je iets meer vertellen over de historische achtergrond van je verhaal? Het speelt zich af in Nederlands Nieuw Guinea. Wat speelde zich daar tijdens de oorlog af?

Nieuw Guinea in het algemeen (dus zowel wat nu Papoea-Nieuw-Guinea is en West Papoea, het voormalig Nederlands Nieuw Guinea) is een vrijwel vergeten slagveld van WOII dat veel en veel minder aandacht heeft gekregen dan de strijd in de Pacific (Okinawa, Iwo Jima etc.). Als er al iets over die campagne naar voren komt, is het of de Kokoda Trail (de campagne in 1942-1943 aan de oostkant van het eiland waar de Australiërs zich onverzettelijk toonden) of de campagne van Mac Arthur in de Filipijnen in '44-'45. Vooral de inbreng van kleine Nederlandse detachementen en eenheden in Nieuw Guinea vanaf 1942, de bijdrage die de Nederlandse koopvaardij leverde en de acties van de NICA en NEFIS (militair gezag en inlichtingendienst) zijn het vertellen meer dan waard. Ten slotte liggen er nog vele honderden, zo niet duizenden, vliegtuigen en bemanningsleden in heel Nieuw Guinea die nooit gevonden of geborgen zijn. Ook zij verdienen het vertellen van hun verhaal.

Eén van de hoofdpersonen in je boek is de Nederlandse Luitenant Louis Rapmund. Wat was hij voor iemand en hoe raakte hij verzeild in Nederlands Nieuw Guinea?

Louis was afkomstig uit Java en wist in 1942 nog net aan de Japanners te ontsnappen. Dat bracht hem eind '42 naar Londen waar hij de eerste fotograaf van de Marinevoorlichting werd. Een getalenteerd (amateur)fotograaf werd zo een chroniqueur van de Nederlandse troepen in Engeland in 1943. Zijn Indische afkomst en kennis van land, taal en gewoonten maakten dat het Indisch Gouvernement hem eind 1943 opeiste en hij naar Australië vertrok waar hij bij de NEFIS (Majoor Spoor) en via de NEFIS voor de NICA ging werken. Zijn ondernemingslust en actiebereidheid brachten hem in Nieuw Guinea in een serie operaties waarin hij honderden, zo niet duizenden mensen heeft weten te redden.


De natuur speelt ongetwijfeld een belangrijke rol in je verhaal. De reddingsactie speelde zich af in moerasgebied en in de jungle. Welke gevaren moesten de leden van het reddingsteam verduren en hoe lukte het hen om te overleven tijdens een toch van bijna 300 kilometer? Ben je zelf bekend met dit terrein of ben je afgegaan op de bronnen?

De natuur van Nieuw Guinea is misschien wel de meest vijandige voor de mens waar ook ter wereld. Vooral door de combinatie van klimaat (heet, vochtig), ziekteverwekkers (microben, parasieten, ontstekingen etc.) en wilde dieren als krokodillen, slangen en uiterst giftige honderdpoten. De bemanning overleefde de eerste periode met wat ze nog aan boord hadden, daarna met visvangst en jacht op kikkers en ten slotte door (gelukkig) regelmatig afgeworpen voedselpakketten. Ik ben in 1999 al voor een expeditie in Nieuw Guinea geweest, in 2007 naar Borneo en in 2019 dus weer en zodoende kende ik het terrein al een beetje. Het voordeel voor de expeditie van 2019 was dat we Max Ammer mee hadden. Max woont al sinds 1995 in Nieuw Guinea/West Papoea en kent het gebied, de mensen en de natuur op zijn duimpje.



In 2019 zijn vijf Nederlanders op zoek gegaan naar het wrak van de bommenwerper waarover jouw boek gaat. Hoe is deze expeditie verlopen en was jij hierbij betrokken?

Ik heb de expeditie georganiseerd (waar ik in 2016 mee ben begonnen) en was een van de deelnemers. We hebben niet alles waar we voor naar West Papoea gegaan zijn kunnen doen of vinden, maar de ervaring om dezelfde route als het reddingsteam na te reizen en daadwerkelijk het moeras in te gaan op zoek naar het wrak van de bommenwerper was geweldig en verrijkt het historisch verhaal enorm.

KAIS

Het historische verhaal van een gewaagde redding in Nieuw Guinea, zomer 1944

ISBN: 9789464021738

Meer informatie over dit boek