Boek met gezichten van Margraten wordt permanent monument op papier

Met het project ‘de Gezichten van Margraten’ wil de Fields of Honor Foundation een gezicht geven aan de militairen die begraven zijn en/of herdacht worden op Amerikaanse Begraafplaats in Margraten. De stichting wil in 2020 ter gelegenheid van 75 jaar vrijheid een boek publiceren, getiteld ‘De Gezichten van Margraten: Zij bleven voor altijd jong’. Enkel bij voldoende belangstelling wordt dit boek gedrukt. We stelden Sebastiaan Vonk, voorzitter van de stichting, via e-mail enkele vragen over dit boek en het gelijknamige project.



‘De Gezichten van Margraten’ is een project van de in 2011 opgerichte Fields of Honor Foundation. Wat was de reden om deze stichting op te richten en waarmee houdt ze zich precies bezig?

Zoals met heel veel dingen rondom het herdenken van de Tweede Wereldoorlog begon het ooit in 2007 met een paar mensen, allen adoptanten van graven in Margraten, met een interesse in de begraafplaats en de soldaten die daar begraven liggen. Wat begint met een forum wordt een website en daaruit komt dan uiteindelijk een database voort. Deze Fields of Honor – Database is een online gedenkteken voor de vele tienduizenden Amerikaanse soldaten die in Nederland en België zijn begraven. Later voegden we daar ook de begraafplaatsen in Luxemburg en Noord-Frankrijk aan toe. Met deze database kunnen we namelijk alle bekende informatie voor iedereen toegankelijk maken. Anders zouden deze verhalen veelal blijven liggen bij de families van de soldaten, de adoptanten of in de archieven. Aangezien het project steeds groter werd is er in 2011 besloten om een stichting te worden die zich in het bijzonder bezighoudt met het onderzoek naar deze soldaten en de resultaten daarvan waar mogelijk met het publiek deelt.

Zelf hield je je al voor de oprichting van deze stichting actief bezig met adoptiegraven op de begraafplaats in Margraten. Waar komt jouw belangstelling voor deze Amerikaanse oorlogsslachtoffers vandaan en wat stimuleert jou om hier zoveel tijd in te steken?

Ik denk dat het voor veel mensen herkenbaar is dat een dergelijke interesse al op vroege leeftijd ontstaat. Het is een fascinatie met oorlog en met soldaten die daaraan ten grondslag ligt. Bij mij werd dat gevoed door jeugdboeken die waarschijnlijk elke Nederlander wel kent. Uiteindelijk werd dat serieuzer, onder meer door boeken zoals die van Stephen Ambrose, en toen ging ik speuren op het internet. Het was op het STIWOT forum dat ik las over de mogelijkheid om een graf van een Amerikaanse soldaat te adopteren. Tegelijkertijd zag ik hoe mensen zich bezighielden met het onderzoek naar de soldaten wiens graf zij geadopteerd hadden, wat mij enorm fascineerde. Je begint met een naam en uiteindelijk heb je een levensverhaal en een gezicht. Dat levensverhaal hielp mij ook om me te identificeren met Lawrence F. Shea, mijn eerste adoptiegraf. Hij was 21 jaar toen hij omkwam. Als je ouder wordt ga je je daar toch mee identificeren. Je krijgt zelf immers ook een dienstplichtbrief op je 17e. Dan ga je wel nadenken over wat de boodschap “dit nooit meer” betekent. Daarom is voor mij Margraten meer dan alleen maar herdenken, over terugkijken naar het verleden. Het gaat voor mij ook om de toekomst en wat de jonge generatie van nu kan doen.

Je kent ongetwijfeld een heleboel andere adoptanten. Hoe gevarieerd is deze groep mensen en is er iets wat zij met elkaar gemeen hebben? Zijn jongere generaties ook goed vertegenwoordigd?

Als ik enkel naar onze eigen groep zou kijken, zou ik zeggen dat deze zeker gevarieerd is, van jong tot oud. En je ziet het ook terug bij vele andere herdenkingsactiviteiten, bijvoorbeeld re-enactment. En al deze generaties, ook al hebben ze zelf niet de oorlog niet meegemaakt, delen nog steeds hetzelfde gevoel van dankbaarheid en urgentie.

Hoe kwamen jullie binnen de stichting op het idee om op zoek te gaan naar de gezichten achter de Amerikanen die in Margraten begraven zijn en/of herdacht worden en hoe gaat deze zoektocht in zijn werk?
Het was enigszins een zondagmorgengedachte. In 2014 begonnen de voorbereidingen voor de viering en herdenking van 70 jaar bevrijding. Voor ons was de vraag hoe wij dat bijzondere herdenkingsjaar ook konden markeren. Al snel was de gedachte: waarom doen we datgeen dat we online doen niet eens op de plek waar het echt om gaat: de begraafplaats. Het is op die plek dat de personen waarnaar we onderzoek doen begraven zijn, daar lopen de mensen langs de graven en vragen ze zich af wie de persoon was wiens naam op het grafsteen staat. Met een foto zie je dat in een oogopslag. Je kan in iemands ogen kijken en dat maakt het gelijk een stuk menselijker. En zo geschiedde. Op dat moment hadden we nog geeneens een foto van 2.000 van de ongeveer 10.000 in Margraten herdachte soldaten. Maar onze vrijwilligers en vele Amerikanen en adoptanten gingen op zoek naar extra foto’s. Dat kan via online archieven, via het aanschrijven van mogelijke familieleden of heel ouderwets door in Amerikaanse bibliotheken rond te snuffelen bijvoorbeeld. Uiteindelijk waren er in 2015 ongeveer 3.300 foto’s te zien.

Hoeveel gezichten zijn er al gevonden en hoeveel ontbreken er nog? Verwacht je dat ooit alle gezichten bekend zullen zijn? Zijn er foto’s met bijbehorende verhalen die er voor jou uitspringen?

Onlangs werd de 7.000e foto gevonden. Dus dat betekent dat er nog zo’n 3.000 foto’s ontbreken. Ik denk dat we hiervan nog een aanzienlijk deel zullen gaan vinden. Maar we moeten natuurlijk ook realistisch zijn. Ook families bijvoorbeeld gooien af en toe de oude dozen op zolder met familiedocumenten weg. Maar er komen ook nog steeds mooie foto’s binnen. De foto op het boek is die van Maurice Gosney. Soms open je een e-mail en word je gelijk gepakt door de blik van de persoon. Dat was zeker bij hem het geval. En het mooie was dat de zoektocht naar zijn foto tot een gesprek binnen de familie leidde over hem. En nog mooier: zijn zussen komen volgend jaar naar De Gezichten van Margraten!


Jullie stichting verzamelt deze foto’s in een online database (www.fieldsofhonor-database.com) en daarnaast worden ze rond de periode 4 en 5 mei op de begraafplaats getoond bij de graven en op de Muren der Vermisten. Waarom willen jullie daarnaast ook een boek publiceren?

De foto’s staan er elke keer maar een paar dagen. Enerzijds omdat daarna het gras weer moet worden gemaaid, maar ook om de begrijpelijke reden dat de Amerikanen willen dat alle soldaten op hun begraafplaatsen gelijkwaardig herdacht worden. Ook daarom worden de foto’s niet permanent tentoongesteld. Dan kan er alsnog gesteld worden dat ze terug te vinden zijn op de website. En dat klopt ook. Maar tegenwoordig vindt een groot deel van ons leven plaats in de vluchtige digitale wereld. Het is niet hetzelfde als het gevoel van het vasthouden van een boek waar je rustig doorheen kan bladeren. Boeken geven we vaak ook een bijzondere plaats in ons huis. In essentie is het boek een permanent monument op papier dat ons op een subtiele manier herinnert aan de geschiedenis.

Door wie wordt het boek samengesteld en wat kunnen we er precies van verwachten, qua inhoud en ontwerp?

Het boek is een herdenkingsboek dat eenmalig speciaal wordt uitgegeven voor 75 jaar bevrijding. Om recht te doen aan de slachtoffers wordt het een luxe koffietafelboek. Dus hardcover, full-color en iets groter dan A4 formaat. Aan de hand van de geschiedenis van de oorlog in West-Europa vertellen we de verhalen van meer dan 100 soldaten. De jonge docent Jori Videc begon ooit met het opschrijven van deze verhalen voor zijn leerlingen. En nu breiden we ze uit voor dit herdenkingsboek, dat vele honderden gezichten zal bevatten en een namenlijst met alle 10.000 namen. Het boek is echt een eerbetoon aan alle soldaten.

Als je tien jaar in de toekomst kunt kijken, wat hoop je dan dat de Fields of Honor Foundation heeft bereikt?

Een van de inscripties op de Amerikaanse Begraafplaats in Margraten is een regel uit het beroemde gedicht “In Flanders Fields.” To you from failing hands we throw / The torch; be yours to hold it high. Uiteindelijk hoop ik dat dat gelukt is. Zowel het doorgeven van de verhalen, als de boodschap om je in te zetten voor vrijheid aan de jonge generatie van nu.

De gezichten van Margraten

Zij bleven voor altijd jong

ISBN: 9789462494671

Meer informatie over dit boek