Overleven en vergeven, de Holocaustmemoires van Manny Steinberg

In 2015 interviewde Liesbeth Heenk van Amsterdam Publishers twee keer Holocaustoverlevende Manny Steinberg. Zijn autobiografie, getiteld ‘Outcry Holocaust Memoirs’, verscheen dat jaar bij haar uitgeverij. De schrijver werd geboren in Radom in Polen op 31 mei 1925. Hij stierf in hetzelfde jaar als waarin deze interviews plaatsvonden en zijn boek uitkwam, in Los Angeles op 21 december 2015. De onderstaande interviews zijn voor TracesofWar.nl vertaald door Joshua Rijsdam.



Eerste interview, maart 2015

Wanneer besloot u uw memoires te schrijven?

Sinds het moment dat ik uit de kampen bevrijd was, wist ik dat ik mijn verhaal moest vertellen. Het duurde echter lang voordat ik mijn verhaal eindelijk kon opschrijven.

Waarom schreef u uw memoires?

Zodra ik uit de kampen was, vond ik het moeilijk om door te vertellen wat ik meegemaakt had en kostte het me ook moeite om mijn eigen ervaringen te verwerken. Ik raakte teruggetrokken na al mijn jaren in de kampen en was wanhopig op zoek naar contact. Ik was zo geschokt toen ik hoorde hoeveel mensen in Amerika niet wisten wat er was gebeurd. Eenmaal in Amerika ervoer ik dat er zelfs Joodse Amerikanen waren die mij niet geloofden. Dit was een van de redenen waarom ik dacht dat het belangrijk was om mijn verhaal te vertellen.

Hoe wist u een uitgever te vinden?

In 2007 benaderde ik een klein agentschap dat accepteerde mijn boek uit te geven in pocketformaat. Het uitgeven van mijn boek bleek voor de uitgever echter niet een prioriteit te zijn. Alsof het voorbestemd was, hoorde ik in 2014 over een ander bedrijf in Nederland genaamd ‘Amsterdam Publishers’ en over hun successen met Holocaustboeken. Ik stuurde een aanvraag naar de uitgever die direct reageerde. Dit leidde tot overweldigende verkoopcijfers en distributie van Outcry via Amazon. Binnen de kortste tijd bleek onze samenwerking een mitzvah te zijn toen de cijfers van mijn boek het dak uit schoten en het wereldwijd een bestseller werd. Als er overlevenden zijn of iemand die zijn eigen werk wil publiceren, raad ik deze uitgever zeer aan; zijn zullen je helpen het werk de wereld in te brengen!

Zou u overlevenden aanraden hun memoires te publiceren?

Ik zou alle overlevenden aanraden hun memoires te publiceren. Dit zou niet alleen helpen mensen te onderwijzen over de wreedheden die we doorstaan hebben. Het helpt overlevenden ook hun verschrikkelijke herinneringen te verwerken. Ik ben erachter gekomen dat sinds mijn boek gelezen word ik mijzelf meer open voel om over mijn ervaringen te praten. Dus, ja, ik raad iedereen aan hun verhaal te vertellen. Helaas zijn al veel overlevenden overleden.

Hoe komt het dat u zo vergevend ben? Gezien wat u hebt meegemaakt is het verbazingwekkend dat u niet vol haat zit.

Het heeft mij vele jaren gekost om te vergeven. Ik realiseerde mij dat ik al deze gevoelens die ik opbouwde tijdens mijn jaren in de kampen los moest laten. Wanneer ik vergeef, helpt het mij vrede te maken met mijzelf en met mijn familie. Wanneer ik gevoelens van haat vasthoudt, houden mijn pijnlijke herinneringen aan.

Wat vindt u van alle beoordelingen die het boek ontvangt? Wat voor gevoelens wekken deze op bij u?

Ik lees elke beoordeling. Eerlijk gezegd ben ik overweldigd door de mooie reacties die ik lees. Ik ben diep geraakt door het feit dat honderden lezers over de hele wereld de tijd nemen om een beoordeling van mijn boek te schrijven. Ik voel hierdoor dat mensen mijn verhaal echt horen en ik ben zo dankbaar voor dat. Ik word eindelijk gehoord.

En nu?

Het is zo wonderbaarlijk om een boek te publiceren en door zo veel mensen gewaardeerd te worden. Ik ben benaderd door mensen die zeggen dat Outcry perfect materiaal voor een film zou zijn vanwege het dramatische en vooral waargebeurde verhaal. Dit idee trekt mij erg aan. Hoewel de Tweede Wereldoorlog alleen recente geschiedenis is, is het belangrijk dat verhalen zoals de mijne verteld blijven worden. Met een boek bereik je maar een beperkt publiek, terwijl een film potentie heeft voor een veel groter publiek. Ik vind het belangrijk dat de jonge generatie weet wat er is gebeurd.

En natuurlijk, ik zou erg verheugd zijn als mijn boek overal beschikbaar zou zijn. Op het moment wordt mijn boek vertaald in het Duits en Spaans, maar ik zou het geweldig vinden om deze in alle grote talen beschikbaar te hebben.

Californië (USA) - Nederland, maart 2015.

Tweede interview, april 2015

Manny Steinberg is de enige overlevende van een grote Joodse familie uit Radom (Polen). Als tiener werd hij opgepakt en naar de kamen gestuurd samen met zijn vader Chaim en jongere broer Stanley. Zijn stiefmoeder Genia en jongere broer Jacob werden direct bij aankomst in Treblinca vergast. Als een bijna negentigjarige man bezocht hij Duitsland voor het eerst sinds de bevrijding, vergezeld door zijn familie in april 2015. Manny Steinberg was uitgenodigd om de zeventigste herdenking van de bevrijding van KZ-Vaihingen/Enz in Duitsland bij te wonen. De zeven andere overlevenden waren: Isaac Akerman uit Israël, Eugeniusz Dabrowski uit Polen, Jules Schelvis uit Nederland, Boleslaw Urbański uit Polen, Ted Weisbord uit Florida, Jerzy Wojciewski uit Polen en Ben Zysman uit Connecticut.


Holocaustoverlevenden op de zeventigste herdenking van KZ-Vaihingen/Enz op 11 april 2015. Van rechts naar links: Isaak Akerman, Manny Steinberg, Ted Weisbord, Boleslaw Urbanski, Jerzy Wojciewsky, Eugeniusz Dabrowski, Benjamin Zysman en Jules Schelvis.

Ik vind het erg dapper van u om terug te keren naar Duitsland na al die jaren en ik kan mij voorstellen dat dit erg zwaar is. Ik vraag mij af of deze reis uw beeld van Duitsers heeft veranderd?

Om eerlijk te zijn, vond ik Duitsers maar niets en wilde ik nooit Duitse producten kopen. Je moet begrijpen dat ik nooit enige intentie had om voet te zetten in het land dat mijn gehele familie vernietigde en mij voor jaren gevangenhield en martelde. Ik kon mij er niet toe zetten Duitse producten, zoals BMW, Mercedes, Miele, Siemens of Bayer, te kopen.

Toen de uitnodiging van de Duitse stad Vaihingen/Enz kwam om de zeventigste gedenkdag bij te wonen, was dit geen gemakkelijke beslissing om deze bij te wonen.

Ik heb er drie weken over nagedacht waarna ik aan mijn kinderen vroeg wat ze ervan dachten om mee te gaan naar Duitsland. Zij waren bezorgd voor mijn gezondheid aangezien ik negentig jaar oud ben en niet helemaal gezond ben. Toch zeiden zowel Anita Lavi (dochter) en Gary Steinber g(zoon) als mijn kleinzoon Paul La Grassa: “Als dit iets is wat u wilt doen, dan steunen we uw beslissing en gaan we me met u.”

U bent nu bijna 90 jaar oud en u bent teruggekeerd naar Duitsland voor het eerst in 70 jaar. Hoe voelt dat?

Ik moet toegeven dat ik erg nerveus was voor mijn terugkeer naar Duitsland, maar iets in mij bleef mijzelf aandringen om deze reis te maken; mijn familie gaf mij kracht om deze afschuwelijke en angstaanjagende tijd die ooit plaatsvond in mijn leven onder ogen te zien.

Bij mijn aankomst in Vaihingen realiseerde ik me bij het ontmoeten van nieuwe mensen dat alle angsten ongerechtvaardigd waren. Ze groetten ons met warmte, vriendelijkheid en respect. Onze eerste nacht lag ik in bed te denken en mijn gedachten te ordenen over mijn gevoelens bij het hedendaagse Duitsland en hoeveel het sinds de vorige keer veranderd is.

Het vierdaagse herdenkingsprogramma in Vaihingen/Enz heeft een deur geopend in mijn hart dat ik voorheen niet mogelijk achtte; er is een nieuw, barmhartig Duitsland.


Holocaustoverlevenden tijdens de zeventigste herdenkingsdienst van KZ-Vaihingen/Enz. Achter Manny Steinberg (eerste rij in het midden) zit zijn familie.

Het zien van tranen in de ogen van een student van het Stromberg Gymnasium waar wij (de overlevenden) over onze ervaringen in het kamp spraken was ontroerend. Ik legde uit dat ik hun leeftijd had toen ik naar het kamp werd gestuurd. Waarom? We hadden dezelfde chromosomen, we hadden dezelfde verlangens en liefde voor onze familie; maar simpelweg omdat ik een ander geloof had, werden mijn familie en ik geslagen en behandeld als dieren.

Ik werd geraakt door hun tranen en vragen; een muur in mijn hart is afgebroken en het vergeven van de Duitsers is begonnen.

Een andere reden om Vaihingen te bezoeken was om een begraafplaats te bezichtigen op de plek waar zo veel van mijn familieleden gestorven zijn. Als de enige overlevende voel ik de verplichting mijn respect te betuigen en deze plek te bezoeken waar drie van mijn vaders broers begraven zijn. Evenals veel kennissen en vrienden. Ik vraag nog steeds aan God hoe het mogelijk is dat ik dit overleefde? Teruggaan was niet makkelijk, maar uiteindelijk de goede keuze en zeker de moeite waard.

Ik weet dat ik hier niet terug zal keren; eenmaal is genoeg. Te veel slechtere herinneringen die ik liever laat rusten. Zelfs de doucheruimte in KZ-Vaihingen/Enz bracht zo veel herinneringen terug; het rook nog hetzelfde.

U heeft ook Dachau met uw familie bezocht; hoe heeft dat u geraakt?

De meeste tijd die ik doorbracht in gevangenschap tijdens de oorlog was in andere kampen; Dachau maar een paar dagen. Alle kampen leken hetzelfde: prikkeldraad, Duitse wachters met geweren in de torens en de enorme appelplaats waar we uren stonden, wachtend om geteld te worden. Ik zag het bankje waarop mijn broer Stanley en ik werden geslagen met een stok tot we bijna niet meer leefden en ik herinnerde dat de Duitsers kerstliedjes aan het zingen waren terwijl wij honger leden. Het was moeilijk. Toen ik de latrines zag, herinnerde ik mij dat we te bang waren om deze laat in de avond te gebruiken; de wachters gebruikten ons als schietschijven waardoor we kozen onze behoeftes in onze bedden van stro te doen. Er waren nog maar twee barakken over maar de bedden waren gereconstrueerd en de grond was schoner dan toen. Ik was vermoeid en emotioneel uitgeput tegen het eind van mijn bezoek, maar wist dat dit een stap dichter bij het helen en afsluiten van dit hoofdstuk zou zijn.


Manny Steinberg en familie in Dachau.

Jules Schelvis (1921-2016), wie met u in het kamp Vaihingen zat, vertelde mij dat hij direct begon met het schrijven van zijn memoires vanaf het moment dat hij herstelde in het ziekenhuis. U schreef uw levensverhaal zo’n dertig jaar later.

Ik had het zwaar om mijzelf aan te passen en mijn verhaal te vertellen. Onze levens waren verbrijzeld en we moesten alles weer opbouwen. Ik was alleen en hoopte dat ik door te dienen in het Amerikaanse leger weer ergens bij kon horen. Ik was erg terughoudend in het praten over de verschikkingen in de kampen tegenover mijn kinderen toen zij nog jong waren. Ik wist echter dat de enige manier om mijn verhaal te kunnen vertellen, aan mijzelf en aan alle anderen, was om het op te schrijven; dit was een langdurig proces. Het was pas tot kortgeleden dat ik de noodzaak voelde om gehoord te worden. U moet begrijpen, veel mensen geloofden mij niet toen ik vertelde wat mij en mijn familie is overkomen.

En nu is er uw boek “Outcry - Holocaust Memoires”; wat zijn uw gedachten hierbij?

De vele positieve en hartverwarmende beoordelingen die mijn boek ontvangen heeft, geven mij het gevoel gehoord te worden; mensen erkennen de wreedheden en dit betekent al heel veel voor mij. Ik wil nu met mijn familie praten over die tijden zodat ze die altijd zullen herinneren.

U wist de foto van uw moeder bij u te houden tijdens die zes jaar in de kampen.

Ik hield zielsveel van mijn moeder. Ze was een mooi en liefhebbend persoon. Ze stierf toen mijn jongste broertje Jacob werd geboren. Ik had houten schoenen en de foto was in een van de schoenen verpakt in papier. Alhoewel gedragen en gevouwen, heb ik de foto tot de dag van vandaag.

Wanneer ik uw verhaal lees, denk ik dat het verbazingwekkend is dat u nog leeft.

Voedsel was belangrijk. We kregen zo weinig hiervan. Ik deed wat ik moest doen om door te blijven gaan. Ik probeerde altijd de eerste in de rij voor soep te zijn en wist altijd dat mijn vader en broer nog leefden, waardoor ik de motivatie had om te blijven leven. Misschien omdat ik zo jong was, had ik altijd de hoop en het geloof in God dat we gered zouden worden ik kon blijven leven om ons verhaal te vertellen.

Vaihingen/Enz en Dachau, 13 april 2015.

Outcry

Holocaust Memoirs

ISBN: 9789082103137

Meer informatie over dit boek