Mede door het verhaal van Anne Frank heeft de Holocaust een gezicht gekregen. Er is veel bekend over Anne en haar familie, maar ook over de geschiedenis van vele andere vanuit West-Europa door de nazi’s gedeporteerde en vermoorde Joden. Het gaat om ongelofelijke aantallen en van elk persoon kan een aangrijpend verhaal verteld worden. Vaak een verhaal dat qua gruwelijkheid en verdriet bovenmenselijk is.

Wat velen niet weten is dat de Holocaust juist in Oost-Europa van een ongelofelijke intensiteit en horror is geweest. Miljoenen Joden en ‘ongewensten’ zoals Sinti en Roma zijn daar op grootschalige wijze vermoord. De eerste getto’s ontstonden in steden als Radom (Polen). Hier werden Joden op beestachtige wijze opgesloten in afgeschermde delen van de stad. Vaak met meerdere gezinnen in een klein appartement, verstoken van enigerlei luxe, privacy en zelfs voldoende voedsel. Ook de schrijver van deze autobiografie, Mendel (Manny) Steinberg (1925-2015), werd samen met zijn familie in het getto van Radom opgesloten.

Manny schrijft op nederige en ontroerende wijze hoe zijn familie al jaren voor de oorlog steeds vaker en indringender werd geconfronteerd met het groeiende antisemitisme. Steeds verder werd hun leven aan beperkingen onderworpen. Maar telkens vond ook Manny de flexibiliteit om met de ellende om te gaan. Totdat de nazi’s Polen binnenvielen en het voor Joden echt onleefbaar werd. Manny beschrijft het leven in het getto en de concentratiekampen, de meedogenloosheid van de nazi’s en hun lokale helpers, maar ook het bijzondere verhaal van een Duitse soldaat die Manny en zijn familie hielp en dat met de dood moest bekopen. Uiteindelijk overleeft Manny de hel van vier concentratiekampen en maakt hij met zichzelf de afspraak dat hij zijn Holocaust-herinneringen in een autobiografie zal opschrijven en uitbrengen als boek, ter waarschuwing én om er zeker van te zijn dat de wereld het nooit zal vergeten.

Steinberg schrijft het boek op directe en ontroerende wijze. Hij verbloemt niets; er is ruimte voor woede en verdriet, maar ook voor verwondering over het feit waarom mensen elkaar de meest gruwelijke dingen aandoen en hoe het kan dat zogenaamd ‘goede’ buren ineens bloeddorstige moordenaars blijken te zijn die jou haten. Het boek geeft een inkijk in de menselijke ziel en mores en laat ook zien dat de mensheid niet veel geleerd heeft van het verleden, aangezien ook tijdens de oorlog in voormalig Joegoslavië ogenschijnlijk harmonieuze buren elkaar naar het leven stonden.

Mendel (Manny) Steinberg heeft dit boek op latere leeftijd geschreven. Hij hield daarmee de afspraak met zichzelf in stand. Steinberg heeft bij het schrijven van deze autobiografie zichzelf gedwongen om die vreselijke tijd van vlak voor én tijdens de Tweede Wereldoorlog te herbeleven. De herinneringen van Manny zijn vaak erg ondubbelzinnig en confronterend, maar hij geeft ook hoop en liefde de ruimte, bijvoorbeeld wanneer hij schrijft over zijn broer, of over de Duitse militair die hem geholpen heeft. Het boek "Outcry - Holocaust Memoirs" is een belangrijk tijdsdocument. Het beschrijft de Holocaust door de ogen van een overlevende die de gruwelijkheden op verschillende locaties in het Derde Rijk heeft meegemaakt en ze kan navertellen. Dat is iets wat verreweg de meesten niet kunnen. Daarom zullen dit soort ooggetuigenverslagen moeten worden gekoesterd. Hoe afschuwelijk ook.