Het dilemma bij de zoektocht naar Felix

Al een aantal maanden ben ik bezig met vastleggen van de oorlogsherinneringen van een inwoner van Helmond. Op een gegeven moment vertelt hij over een van zijn vrienden uit de oorlog: “Ik had een vriend, Felix, een heel sympathieke jongen, ook zijn ouders waren heel aardig. Er was wel één probleem, het waren Duitsers. Op een dag kwam Felix bij ons thuis. Ik heb hem uitgescholden voor vuile mof en hem een paar klappen gegeven. Hier heb ik nog altijd spijt van. Twee maanden later zijn ze naar Duitsland vertrokken.”

Wie was deze Felix? Er was wel een achternaam bekend, maar die kwam niet voor in het bevolkingsregister. Nu is de spelling van namen wel vaker een probleem, echter ook met een aantal varianten kwam ik niet verder. Wel was ongeveer bekend waar hij woonde. Hierop volgde een bezoek aan het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven (RHCe). Hier wordt de bevolkingsadministratie van Helmond bewaard. Daarin zijn kaartjes te vinden waar per woning op staat wie er gewoond hebben. Dit gaat bijvoorbeeld over de periode 1925 – 1938 of 1938 – 1967.

Na 400 kaartjes gefotografeerd en doorgeworsteld te hebben, was er wel een familie Z. gevonden die qua naam in ieder geval in de buurt kwam. Hier stond enkel de naam van de vader op. Hij was echter niet Duits, maar kwam uit Tilburg. Gelukkig heeft ook het Regionaal Archief Tilburg het bevolkingsregister online staan en daar was al snel het hele gezin gevonden. Alle gezinsleden, vader, moeder en twee zoons, waren geboren in Tilburg. De jongste zoon werd geboren in 1932 en kreeg de naam Felix. Het gezin verhuisde naar Helmond maar bleef hier maar kort, tot 1942. Vanuit Helmond verhuisde men niet naar Duitsland, maar naar Ede.

Waarom was er dan toch een idee dat ze Duits waren? Dat is lastig te herleiden. Of dit gezin goed of fout was in de oorlog is niet bekend. Echter staat de oom van Felix, een broer van zijn vader, wel op een lijst met Nederlanders die in vreemde (Duitse) krijgsdienst hebben gezeten. Deze oom verloor daardoor na de oorlog zijn Nederlanderschap. Zou het gezin daarmee ook fout zijn? Ik weet het niet.

Dan volgt al snel een volgende vraag. Zet ik de volledige naam van dit gezin in het te schrijven artikel? Het is een lastige keuze. Als onderzoeker geef je het liefst volledige openheid over alles wat je gevonden hebt én vooral ook waar. Dat geeft anderen de mogelijkheid het te controleren en eventueel aanvullingen of correcties door te geven. Bij 'foute' Nederlanders ligt dat uiteraard gevoeliger, maar hier is het zelfs nog de vraag of het gezin überhaupt 'fout' was. De oom zeker, maar dit gezin? En Felix? Hij was in 1942 slechts 10 jaar oud...

Het zou zelfs kunnen dat Felix nog in leven is. Hij is 2 jaar jonger dan de geïnterviewde. Misschien vind ik hem wel als ik zijn naam zou publiceren? Historisch kan het interessant zijn, maar voegt een achternaam iets toe aan het verhaal dat ik nu aan het schrijven ben? Nee, eigenlijk niet. Ondanks dat een jongen van tien niks aangerekend kan worden, zal hij in het verhaal toch als Felix Z. worden aangeduid.

Het is een afweging die je per persoon maakt. Voor bekendere namen in Helmond, zoals de NSB-burgemeester Maas of Ortskommandant Bil, heeft het weinig zin met initialen te gaan werken. Dat zij ‘fout’ waren in de oorlog staat als een paal boven water.


De Ortskommandantur op de Markt in Helmond

Heeft u zelf verhalen of documenten over Helmond in de Tweede Wereldoorlog? Neem dan contact met ons op via het formulier of helmond@tracesofwar.com.

Bronnen:
- Regionaal Historisch Centrum Eindhoven
- Regionaal Archief Tilburg
- Vreemde Krijgsdienst & Verlies Nederlanderschap
- Met dank aan: Egbert Wijnen (RHCe), Kevin Prenger (STIWOT)