Het bijzondere verhaal van Cornelis Hammecher

De afgelopen maanden is mij al meermaals gevraagd of het onderzoek naar de Helmondse oorlogsslachtoffers al was afgerond. Het antwoord was helaas altijd nee. Het bijzondere verhaal van Cornelis Hammecher bleef mij achtervolgen. Al in 2015 begon het onderzoek, maar het leverde weinig op. Tot ik begin dit jaar contact kreeg met de familie. Wat is het verhaal van Cornelis Hammecher?

Hammecher werd op 21 juli 1924 in Nijmegen geboren in het gezin van Willem en Jacoba Hammecher. Het gezin verhuisde in 1929 naar Helmond. Aldaar heeft het op een aantal verschillende huisnummers gewoond aan de Mierloseweg, eerst op 86g, daarna op nummer 80 en in 1939 verhuisde het naar nummer 67.¹ Hammecher voldoet hiermee in ieder geval aan het criterium (om op het oorlogsmonument genoemd te worden) om 'geruime tijd' in Helmond te wonen.

Hammecher werkte als bankwerker bij de Begemannfabrieken² en werd vermoedelijk in 1943 door de bezetter naar Duitsland gestuurd om daar te gaan werken in de fabrieken in Hameln, bij Hannover. Aldaar kwam hij bij een bombardement op 14 maart 1945 om het leven³. Hiermee voldoet hij ook aan het tweede criterium voor het monument, namelijk door oorlogshandelingen om het leven komen.

Waarom staat hij dan niet op het monument vermeld? Uit de archieven blijkt dat er door de commissie in 1995 ook al gesproken is over Hammecher. En hier wordt het dan helaas wat vreemder. Er staan aantekeningen dat hij misschien bij een eenheid heeft gediend die gelieerd was aan de Duitse Wehrmacht. Helaas zijn daarvan geen verdere stukken of bewijzen meer aanwezig in het dossier van de commissie. Er werd een vraag gesteld aan de familie om dat te weerleggen, maar daar kon de familie niet aan voldoen. Er was namelijk geen verdere informatie beschikbaar over zijn tijd in Duitsland, ook niets dat wees op contacten met de Duitse Wehrmacht. Het dossier werd hiermee helaas onbevredigend gesloten.⁴

Hiermee begon een zoektocht naar informatie over de oorlogstijd van Hammecher. In het Rode Kruis Archief ligt een dossier over hem, maar geen enkele hint naar vrijwillige indiensttreding. Het archief in Hameln wist enkel te melden dat het volgens hen in ieder geval een dwangarbeider was die omkwam in een fabrieksgebouw aan de Deisterstraße 62 in Hameln⁵.

Op die 14de maart 1945 ging om iets over twee ‘s middags het luchtalarm af in Hameln. Veel mensen vluchten de schuilkelders in. De bommenwerpers lijken echter over te vliegen richting Hannover, waardoor iedereen zich weer veilig waant. Echter, iets na vier uur, gooit een vliegtuig een doelmarking af waarna twaalf B-17 bommenwerpers van de Eighth Air Force⁶ het station en de treinsporen aanvallen. De Deisterstraße loopt langs het station en wordt ook getroffen.⁷ Er vallen 177 slachtoffers, waaronder Hammecher.

Wel bleek er een bijzonder document te zitten in het boek 'Onder de Bescherming van de Engel Gabriël' over de Helmondse oorlogsjaren. In een lijstje met 'deutschfeindlichen' stond de naam Hamecher, vermoedelijk was dit zijn vader. De doorslag gaf echter de Oorlogsgravenstichting. Cornelis Hammecher heeft namelijk een Nederlands oorlogsgraf. Dat wordt niet aan iedereen gegeven, zeker niet als er twijfel zou zijn over of hij wel of niet vrijwillig naar Duitsland is getrokken. De Oorlogsgravenstichting geeft aan: "De heer Hammecher [was] niet vrijwillig in Duitsland. In dat geval zou zijn naam namelijk niet zichtbaar geweest in onze database en zou hij ook niet herbegraven zijn op het Nederlands ereveld in Hannover. Hij verbleef als dwangarbeider in Duitsland."⁸


Gedeelten van een lijst met namen van Deutschfeindlichen.⁹

Op basis van de Oorlogsgravenstichting kunnen we niet anders concluderen dat Hammecher ook op het monument in Helmond thuis hoort. We hopen echter nog meer informatie te kunnen krijgen over Hammecher. Zijn dossier bij de oorlogsgravenstichting wordt nog gedigitaliseerd. Daarnaast zou er meer informatie kunnen liggen in het archief van Begemann. Helaas is dit archief, dat beheerd wordt door het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven, niet voor onderzoekers toegankelijk.

Update 2023: Ondertussen hebben we via de familie Hammecher en het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven toegang gekregen tot het Begemann archief. Hier staat bij de ontslagreden: "nr. Duitschland, verplicht". Waarmee onomstotelijk is vast komen te staan dat hij onvrijwilliger naar Duitsland is gegaan.

Heeft u zelf meer informatie over Cornelis Hammecher? Neem dan contact met ons op via dit formulier of via helmond@tracesofwar.com.


Graffoto van Hammecher op het Nederlands ereveld in Hannover.

Notes
¹ Mailwisseling met Regionaal Historisch Centrum Eindhoven d.d. 26 mei 2017 en 12021.5121 Bevolkingsregister Helmond 1925-1937, scan 171.
² Brief aan de Heemkundekring Helmond-Peelland d.d. 9 mei 1995.
³ Sterbeurkunde d.d. 15 april 1948, Rode Kruis Archief.
⁴ Briefwisseling tussen de familie Hammecher en de Commissie Namenlijst Omgekomenen d.d. 5 mei, 9 mei, 14 juni en 27 juni 1995.
⁵ Mailwisseling met het Stadtarchiv Stadt Hameln d.d. 19 april 2017.
⁶ USAAF Worldwide Operations Chronology.
⁷ Hameln in der NS-Zeit.
⁸ Mailwisseling met de Oorlogsgravenstichting d.d. 9 juni 2017.
⁹ VONK, S. e.a., Onder de Bescherming van de Engel Gabriël, Helmondse herinneringen aan oorlog, bezetting en bevrijding, pagina 101.

Portret en graffoto: familie Hammecher.