Veranderende kijk op de rol van de vrouw in het verzet

In de Tweede Wereldoorlog speelden tientallen vrouwen als koerierster, pilotenhelper, chauffeur, spion of anderszins een rol in het Friese verzet. In de traditionele verzetsliteratuur blijft het beeld vaak beperkt tot dat van de koerierster. Uit het door Hessel de Walle geschreven boek ‘Vrouwen van het Friese verzet’ blijkt dat hun rol veel verder ging. Hoofdpersonen zijn tweeëndertig vrouwen die in Friesland betrokken waren bij het verzet tegen de Duitse overheerser. We stelden de auteur via e-mail enkele vragen over zijn boek.

Gasthuisvest te Haarlem ter hoogte van het oude Sint Elisabeths gasthuis. De langste vrouw op de foto is Esmée van Eeghen, een van de 32 vrouwen uit het hier besproken boek. In april verschijnt van dezelfde schrijver een boek over haar. De andere vrouwen op de foto zijn vermoedelijk collega-verpleegsters. Bron: Hessel de Walle

Dit is niet uw eerste boek over de Tweede Wereldoorlog. Eerder schreef u ‘De mannen van de Overval’ (2019) en ‘Piet Oberman: de man en de mythe’ (2022). Hoe verklaart u uw interesse voor deze periode in de geschiedenis?

Dat heeft enerzijds te maken met familie die een rol speelde in het gewapende verzet en anderzijds met het feit dat ik uit Dokkum kom, de stad waar ook Piet Oberman opgroeide.

Hoe bent u tot het schrijven van dit boek over de Friese verzetsvrouwen gekomen?

Mij intrigeerde de veranderende kijk op de rol van de vrouw in het verzet. Het wekte mijn nieuwsgierigheid. Hoe zat het nu bijvoorbeeld in het Friese verzet. Dit boek is een resultaat van de analyse daarvan.

Hoe zag het verzet in Friesland eruit en speelden vrouwen hierbinnen een belangrijke rol?

Dat is moeilijk in enkele zinnen weer te geven. Er waren in Friesland verschillende vormen van verzet. Gewapend verzet, ondersteuning van onderduikers, smokkel van Joodse kinderen, pilotenhulp en illegale pers. Vooral bij de laatste drie verzetsvormen speelden de vouwen uit mijn boek een belangrijke rol. Bij de eerste twee vormen van verzet was dat over het algemeen meer in de rol van traditionele boodschappers, de 'koeriersters.'

Uit uw boek blijkt dat u veel respect heeft voor de door uw beschreven verzetsvrouwen. Heeft u tijdens uw onderzoek ontdekkingen gedaan waardoor u anders tegen verzetsvrouwen bent gaan aankijken? Is er bijvoorbeeld iets dat u heeft verrast of verbaasd?

Zoals bij de vorige vraag uitgelegd, waren er een aantal terreinen van het verzet waarbinnen vrouwen een veel prominentere rol speelden dan algemeen bekend was. Vaak ligt het accent in films en boeken meer op het gewapende verzet en daarbinnen speelden vrouwen veelal een 'ondergeschikte' maar wel belangrijke rol als koerierster.

Is er een vrouw voor wie u de meeste bewondering heeft gekregen bij het schrijven van dit boek? Of een vrouw wier verhaal op u het meest indruk heeft gemaakt?

Dat was zonder twijfel Bouwina Meindertsma, de enige vrouw die in Friesland meegedaan heeft aan het gewapende verzet. Verder viel ze op door openlijk een vriendin te hebben. Ze liet zich later ook bij haar in hetzelfde graf begraven. Een vrouw die in velerlei opzicht opkwam voor haar rechten.

Bouwina Meindertsma en Klaaske Elgersma met de Ford van Bouwina. Bron: Hessel de Walle

Heeft u een verklaring waarom veel vrouwen die in het verzet gingen juist uit de Gereformeerde hoek kwamen?

Binnen deze kerk werd vanaf de kansel door de dominees opgeroepen tot verzet en dat heeft veel mensen gemotiveerd, ook vrouwen.

U beschrijft in uw boek de Overwinningsmars van 13 mei 1945 in Leeuwarden. Daarin liepen de koeriersters als aparte groep mee. Waarom gebeurde dat wel in Friesland en nergens anders, denkt u?

Ik zou niet weten waarom dit elders niet gebeurde. Wel maakt het duidelijk dat men zich in Friesland direct na de oorlog zeer bewust was van de belangrijke rol die vrouwen gespeeld hadden en dat de Friezen dat ook erg waardeerden.

Heeft u nog andere plannen om dit onderwerp onder de aandacht te houden, bijvoorbeeld een vervolg op dit boek?

Jazeker. Al op 11 april dit jaar volgt mijn biografie over Esmée van Eeghen, een van de 32 vrouwen uit het hier besproken boek. Onder de titel ‘Verzetsvrouw Esmée van Eeghen. Van een kort leven en een lange weg naar eerherstel’ laat het boek zien welk onrecht deze vrouw door het Friese verzet aangedaan is. En dat haar officiële eerherstel op 15 mei 2024 volkomen terecht was.

Vrouwen van het Friese verzet

Gevecht op vele fronten

ISBN: 9789083344843

Meer informatie over dit boek