Maarten van Rossem (1943) is één van Nederlands bekendste historici. Hij is bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en heeft diverse boeken op zijn naam staan. Daarnaast is hij columnist, televisiepersoonlijkheid en een veelgevraagd spreker. Over diverse thema’s, zoals de Koude Oorlog, de Verenigde Staten en Hitler heeft hij hoorcolleges gehouden. Deze zijn allemaal uitgegeven op cd en mp3 door Home Academy Publishers. Zijn meest recente hoorcollege gaat over de Tweede Wereldoorlog.

In acht hoofdstukken van elk ongeveer een half uur schetst Maarten van Rossem een beeld van de belangrijkste beslismomenten van de Tweede Wereldoorlog. Om het overzichtelijk te maken heeft hij het conflict verdeeld in vier deelconflicten: de Europese oorlog, het conflict in het Middellandse Zeegebied en Noord-Afrika, het Oostfront en de strijd in de Pacific. Na een korte inleiding geeft Van Rossem een beeld van de gebeurtenissen die voorafgingen aan de uiteindelijke oorlogsverklaring van Frankrijk en Engeland aan Duitsland op 3 september 1939. Aan bod komen onder andere de herstelbetalingen die Duitsland als gevolg van de Eerste Wereldoorlog moest verrichten, de binnenlandse politiek in Duitsland, de economische crisis van 1929 en de appeasementpolitiek van Frankrijk en Engeland. Vervolgens bespreekt hij de belangrijke militaire gebeurtenissen vanaf de Duitse aanval op West-Europa tot en met de atoombom op Nagasaki op 9 augustus 1945. Naast veldslagen, zoals bijvoorbeeld de Slag om Engeland, operatie Barbarossa en de slag om El Alamein, behandelt hij cruciale onderwerpen zoals de ontcijfering van Duitse codeberichten door de Engelsen en de zin en onzin van strategische bombardementen.

Gebruikmakend van cijfermateriaal slaagt Van Rossem erin om één en ander in perspectief te plaatsen. Zo had de Duitse onderzeebootdienst in totaal 39.000 mensen in dienst waarvan er 28.000 de dood vonden en bij Engelse strategische bombardementen viel 75% van de bommen op willekeurige plaatsen zodat de Duitsers geen idee hadden wat er nou precies gebombardeerd werd. Regelmatig werpt de spreker vragen op en speculeert hij door op de mogelijke antwoorden. “Hadden de Duitsers de geallieerde landingen in Normandië kunnen verhinderen?” “Waren de Nazi’s ook aan de macht gekomen als de economische crisis van 1929 zich niet had voorgedaan?” Verschillende historici, waaronder de Brit Richard Overy, gaan ervan uit dat Duitsland tegen de zomer van 1943 de oorlog had verloren. Van Rossem is het daar niet mee eens en legt uit waarom hij vindt dat Duitsland al in december 1941 de oorlog niet meer kon winnen. Door het hele hoorcollege heen spreekt hij zich uit over de slechte voorbereiding van Duitsland: “Adolf Hitler was niet voorbereid op de oorlogsverklaring van Frankrijk en Engeland; nog gekker: Duitsland was al jarenlang half gemobiliseerd en was voorbereid op een kleine oorlog maar niet op een Europees conflict, laat staan op een wereldoorlog. Ze hadden onvoldoende wapenvoorraden, onvoldoende reserves grondstoffen en de economie niet voldoende gemobiliseerd”.

Dat Van Rossem weet waar hij het over heeft en zich grondig heeft verdiept in de materie blijkt uit de details die hij naar voren brengt. Zo heeft hij op basis van, volgens hem betrouwbare bronnen, het aantal schepen dat meedeed aan D-day becijferd op 6.483 stuks. Hij was cijfers tussen de 4.000 en 7.000 tegengekomen en wilde weten hoeveel vaartuigen er precies waren ingeschakeld.

Kenmerkend voor Maarten van Rossem is zijn humor, die vaak in zijstapjes tot uiting komt en de luisteraar alert houdt. De bedenker van het strategische concept voor de aanval op Frankrijk, Erich von Manstein, heette eigenlijk Erich von Lewinsky, hetgeen Van Rossem de uitspraak ontlokt: “Von Manstein moet gedacht hebben: ‘Lewinsky, zo wil ik niet heten, daar komt narigheid van’” Met een gezonde dosis zelfspot kent Van Rossem zichzelf een ongekende hoeveelheid verstand toe en pleit hij voor een verbod op liefdesrelaties in oorlogsfilms. Typische “Van Rossem-humor” die goed gedoseerd is en zorgt voor luchtige onderbrekingen zonder het onderwerp van de Tweede Wereldoorlog belachelijk te maken. Aan het eind van het hoorcollege trekt hij een aantal conclusies, beargumenteert hij waarom hij Hitler een borrelstrateeg vindt en zet hij vraagtekens bij de schaduwzijden van het conflict, zoals de talloze burgers die omgekomen zijn.

Maarten van Rossem is erin geslaagd om een overzichtelijk totaalbeeld neer te zetten van de beslissende momenten in de Tweede Wereldoorlog. Hij laat verbanden zien en legt uit waarom dingen zijn gelopen zoals ze zijn gelopen. Ondersteund door cijfermateriaal plaatst hij zaken in perspectief en maakt hij relevante vergelijkingen. Zijn humor komt regelmatig naar voren, waardoor het luisteren naar dit hoorcollege nooit saai wordt; een gevaar bij hoorcolleges in het algemeen en bij hoorcolleges van bijna vier en een half uur in het bijzonder. Van Rossem werpt veelvuldig vragen op waarna hij speculeert over de mogelijke antwoorden; hierdoor laat hij scherper naar voren komen wat er wél is gebeurd en waarom dat zo gegaan is. Zo vraagt hij zich af wat er gebeurd zou zijn wanneer de aanslag door Von Stauffenberg wel was gelukt. Doordat het hoorcollege is verdeeld in acht afzonderlijke hoofdstukken van elk ongeveer dertig minuten is het goed te doen om steeds een stuk te beluisteren. Voor zowel mensen met een globale kennis als voor hen met een uitgebreide kennis van de Tweede Wereldoorlog is deze boeiende uitgave zeer zeker de moeite waard.