In 2024 is het 80 jaar geleden dat vanuit Engeland de invasie begon die een einde moest maken aan de nazi-tirannie in Europa. Hitlers soldaten hadden, met militaire macht, een groot deel van Europa bezet, waaronder Nederland.

Op 6 juni 1944 landden duizenden soldaten met hun wapens, voertuigen en werktuigen, op de kust van Normandië, in Frankrijk. Omdat de Duitsers dat verwachtten, hadden ze langs de gehele Atlantische kust de Atlantikwall gebouwd ter verdediging. Wie de film ‘Saving Private Ryan’ heeft gezien, heeft kunnen ervaren welk een bloedige en gruwelijke taferelen dat opgeleverd heeft op de stranden. Alleen al die dag sneuvelden 2.400 soldaten voor de bevrijding van Europa van het juk van het nationaalsocialisme.

Onder de Amerikanen en de Canadezen die aan de invasie deelnamen, waren ook ongeveer 175 inheemse inwoners, ook bekend als ‘indianen’. Eén van hen was Charles Shay van de Penobscot-stam, die op het moment van schrijven nog leeft en 100 jaar oud is. De Penobscot leven traditioneel in de staat Maine in het noordwesten van de Verenigde Staten. In 2025 verschijnt zijn levensverhaal in boekvorm, vastgelegd door de antropoloog Harald Prins, die van Nederlandse afkomst is, en diens vrouw, de journalist/antropoloog Bunny McBride. Om toch iets klaar te hebben voor het 75-jarig jubileum van D-Day in 2019 bracht de kleine uitgeverij Wisbee Creek uit Maine een voorproefje uit met de meer bescheiden omvang van 125 pagina’s. De tekst smaakt naar meer, dus u kunt zich verheugen op het dikkere boek, dat – in tegenstelling tot de meeste boeken over de Tweede Wereldoorlog – veel aandacht besteedt aan de inheemsen die bij de krijgshandelingen betrokken waren. Beide auteurs hebben veel met inheemsen gewerkt en erover gepubliceerd.

Het boekje opent met de 25 namen van de inheemsen die op D-Day in 1944 zijn omgekomen. Daar vinden we Irokezen, Lakhota/Dakota, Comanche, Washoe, Salish, Choctaw, Nakoda, Anishinaabe, Cree en Mi’kmaq namen. Dat zijn verschillende etnische groepen met hun eigen talen. Ongeveer de helft uit de Verenigde Staten en de andere helft uit Canada. Het boek begint met een inleiding waarin de achtergrond uit de doeken gedaan wordt, en de eerbetuigingen die Charles Shay ten deel zijn gevallen, onder meer die van de Franse president Macron. Op voorspraak van Shay heeft de staat Maine 21 juni uitgeroepen tot Native American Veterans Day. Shay heeft lang over zijn ervaringen gezwegen, maar probeert tegenwoordig zo veel mogelijk mensen te informeren. Zo schreef hij zelf al een boek ‘Project Omaha Beach: the Life and Military Sevice of a Penobscot Indian Elder', gepubliceerd in 2012. Op Omaha Beach bevindt zich nu een Charles Shay Indian Memorial, met een tekst aan hem gewijd. Hij is er op zijn 83e levensjaar voor het eerst teruggekeerd, en daarna nog een aantal keren, bijna elk jaar, voor de herdenkingsceremonie van D-Day.

Prins en McBride zijn al tientallen jaren bevriend met Shay. Ze hebben ook samen met hem Omaha Beach bezocht. Toen hij er in 2016 zonder hen was, wandelden Prins en McBride op het strand van Maine, met ‘slechts’ de Atlantische Oceaan tussen hen. Ze waren natuurlijk in gedachten bij Shay in Normandië. Een indrukwekkende golf spoelde toen voor hun voeten een grote adelaarsveer het strand in Maine op, een heilig teken bij de Penobscot en vele andere inheemse groepen. Deze veer hebben ze aan Shay gegeven. Op de voorkant van het boek heeft Shay, mijmerend over D-Day, de veer in zijn hand.

Het boekje bevat tien van de 42 hoofdstukken van het boek dat in 2025 uitkomt. Het eerste hoofdstuk gaat over zijn vroegste jeugd op Indian Island nabij Old Town, Maine. Om van het eiland op het vasteland over te steken kon je een bootje gebruiken of proberen te zwemmen of het ijs over te steken in de winter. Af en toe moesten daar mensen van de verdrinkingsdood gered worden. Dit legt een link met zijn latere leven, vooral het strand van Normandië.

De bulk van dit boekje gaat over de krijgshandelingen en de voorbereidingen van D-Day, vanuit het perspectief van de soldaten. De beschrijvingen van de invasie en de gevechten zijn gedetailleerd en levendig: men volgt een aantal personen in de waanzinnige maar noodzakelijke onderneming die D-Day was. De Inheemsen die bepaalde handelingen verrichtten, krijgen daarbij speciale aandacht en dat is hartverwarmend.

Charles Shay was een medic, iemand dus die geen wapens draagt, alleen medicijnen en verband en dergelijke om medische hulp te verlenen aan gewonde soldaten. Hoewel deze militaire hulpverleners volgens internationale verdragen beschermd worden, is er toch een groot aantal van hen doodgeschoten of op andere manieren omgekomen, zoals door mijnen. Shay moest met op het strand gevonden stukjes hout botten spalken, en op primitieve manieren bloedende wonden stelpen. De lijken lagen hutje bij mutje. De meeste soldaten van zijn regiment zijn daar omgekomen. Shay heeft nog tot het einde van de oorlog bijgedragen en wonderlijk genoeg geen schrammetje opgelopen.

Het dikke boek dat volgend jaar uitkomt, moet een prachtig eerbetoon worden aan een Indiaanse veteraan. Het boekje met de hoofdstukken over D-Day is uitgebracht als limited edition. De uitgebreide biografie komt uit bij de University of Nebraska Press, die overigens veel boeken uitgeeft over inheemse Amerikanen en Canadezen en hun talen. Wie niet kan wachten, kan online veel informatie vinden over Charles (Normann) Shay, ook op YouTube.

Overigens zijn er ook bij de bevrijding van Nederland Inheemsen en Métis (een volk dat ontstaan is uit de ontmoeting van Fransen en inheemse Canadezen) betrokken geweest.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen in 2019 in het tijdschrift De Kiva, jaargang 56 (3): 45-47.