Naar boeken over de Tweede Wereldoorlog is altijd wel vraag en op bepaalde momenten is die vraag nog net even wat groter. Bij ‘The Ones Who Got Away’ zou van dat laatste best eens sprake van kunnen zijn, want het boek kwam uit in dezelfde maand dat Apple TV+ begon met het uitzenden van ‘Masters of the Air’. Deze langverwachte opvolger ‘Band of Brothers’ en ‘The Pacific’ draait om de rol van de Amerikaanse Eighth Air Force in de Tweede Wereldoorlog. In het boek gaat het over de belevenissen van piloten en bemanningsleden van diezelfde Eighth Air Force in bezet Europa. Goede timing kan auteur Bill Yenne en uitgeverij Osprey dus niet worden ontzegd.

Ook op zichzelf is het onderwerp overigens interessant. Het boek vertelt de verhalen van airmen die in het heetst van de strijd hun bommenwerper of jachtvliegtuig moesten verlaten, om vervolgens te belanden in door de Duitsers bezette delen van West-Europa. De niet zelden (zwaar) gewonde militairen moesten vervolgens uit handen van de nazi’s zien te blijven in een gebied dat ze niet kenden en waar ze de taal niet of nauwelijks spraken, een uitzondering daargelaten. Gelukkig werden ze daarbij volop geholpen door verzetsmensen en goedwillende burgers.

Genoeg voer voor een boek vol spannende verhalen dus. Toch is het dat maar ten dele geworden. Dat de auteur zich heeft gebaseerd op zogenaamde ‘escape & evasion’-rapporten van de personen in kwestie, draagt daar op meerdere manieren aan bij (overigens merkt Yenne terecht op dat evasion & escape een betere benaming was geweest: eerst vermijden en uiteindelijk ontsnappen). Daardoor weet je als lezer namelijk al dat de betrokkenen erin geslaagd zijn om uit handen van de Duitsers te blijven, of in elk geval om uiteindelijk te ontsnappen. Het is dan aan de auteur om de spanning er toch in te houden. Dat lukt Yenne vaak wel, maar soms ook niet, en dan met name als de pogingen daartoe geforceerd zijn. Te vaak wordt het uitroepteken gebruikt om te onderstrepen hoe bijzonder iets is. En een zin als "The worst was over, he thought" laten volgen door een nieuwe alinea die alleen bestaat uit de zin "He was wrong": het werkt niet, eerder averechts.

Een andere makke van een boek schrijven op basis van de genoemde E&E-rapporten, is dat er geen interviews hebben plaatsgevonden met de personen die in de verhalen voorkomen. Daar kan de auteur uiteraard niets aan doen: de betrokkenen zijn simpelweg niet meer in leven, iets dat geldt voor intussen vrijwel alle mensen die hebben meegevochten in de Tweede Wereldoorlog. Dat nieuwe boeken waarin WO2-getuigenissen op basis van persoonlijke gesprekken met de auteur langzaam zullen verdwijnen, is natuurlijk geen reden om al die verhalen die nog verteld moeten worden maar te laten liggen. Tegelijk merk je toch een iets grotere afstand, het is allemaal net wat onpersoonlijker. Ook in ‘The Ones Who Got Away’ schemert dat soms door.

Daarmee is dit overigens zeker geen slecht boek. Het komt wel wat langzaam op gang, omdat Yenne ervoor kiest eerst een aantal zaken uit te leggen die grotendeels net zo goed in de verhalen verweven hadden kunnen worden. En het eerste hoofdstuk waarin we daadwerkelijk meeleven met airmen die eenmaal op de grond weer in veilig gebied proberen te komen, lijdt eronder dat de groep in dat specifieke verhaal vrij groot is. Daarna volgt een reeks verhalen, telkens in de nodige hoofdstukken opgeknipt, waarin piloten en bemanningsleden vooral individueel of in duo’s in veiligheid proberen te komen. Die hoofdstukken zijn veel persoonlijker en overzichtelijker, waardoor je als lezer ook veel meer meeleeft. En het is ook aan dat grote, geslaagde middendeel te danken dat dit boek een overwegend positieve waardering krijgt.