Fitzroy Maclean (1911-1996) was een uit Schotland afkomstige diplomaat, schrijver en militair. Daarnaast nam hij al op dertigjarige leeftijd (tijdens de Tweede Wereldoorlog) zitting in het Britse parlement, om pas in 1974 terug te treden. In 1941, bij het begin van zijn politieke loopbaan, was Maclean zelf overigens niet tot nauwelijks in Groot-Brittannië – hij beleefde toen de reeks van spectaculaire avonturen waarvan hij beeldend verslag doet in dit boek.

Maclean was afkomstig uit de Schotse landadel, was de zoon van een majoor, werd geboren in Caïro en studeerde in Duitsland, nadat hij een opleiding had genoten bij even respectabele als elitaire instellingen als Eton en Cambridge. Zijn internationale ervaring en adellijke afkomst maakten een diplomatieke loopbaan een logische keuze. In 1934 werd Maclean gestationeerd bij de Britse ambassade in Parijs. Het was typerend voor de avontuurlijk aangelegde en ongeduldige Maclean dat hij in 1937 overplaatsing aanvroeg naar Moskou, in de verwachting dat daar meer te beleven zou zijn.

In de Sovjet-Unie beginnen de belevenissen die Maclean beeldend heeft uiteengezet in 'Oostwaarts'. Dit boek, dat oorspronkelijk in 1949 in het Engels werd uitgegeven als 'Eastern Approaches', bestaat uit drie delen. Eerst beschrijft de jonge diplomaat de spectaculaire reizen die hij heeft ondernomen vanuit Moskou naar de afgelegen en weinig bekende Aziatische delen van de Sovjet-Unie en tot in Afghanistan. Daarbij was telkens sprake van een kat-en-muis-spel, waarbij Maclean probeerde zijn bewakers van de geheime dienst NKVD en de bureaucratische Sovjet-instanties van zich af te houden. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog nam Maclean dienst in het Britse leger. In 1942 kwam hij terecht in de Egyptische woestijn, waar hij met enkele kleine commando-eenheden sabotageacties uitvoerde en overvallen pleegde tot ver achter de Duitse linies. Een jaar later, in 1943, begon het derde deel van Macleans avontuur. Hij werd toen, op verzoek van premier Winston Churchill zelf, als verbindingsofficier gedetacheerd bij de Joegoslavische partizanentroepen van Josip Broz Tito.

'Oostwaarts' is de Nederlandse vertaling van een boek dat Fitroy Maclean al in 1949 schreef. Dat is aan sommige passages ook wel te merken, bijvoorbeeld in zijn nogal positieve kijk op Tito, die door zijn partizanenstrijd tegen de Duitsers en zijn eigenzinnige houding tegenover Stalin weliswaar een legendarische status verwierf, maar tegenwoordig toch ook als een dictator wordt beschouwd die oppositie genadeloos onderdrukte. Van zijn Joegoslavische eenheidsstaat van Serviërs, Kroaten en Bosniërs is inmiddels weinig meer overgebleven.

Fascinerend en ook nu nog van historische betekenis zijn de beschrijvingen die Maclean geeft van de door hem bijgewoonde gruwelijke showprocessen die in 1938 werden gevoerd tegen Boecharin, Rykov en andere voormalige Sovjet-leiders. Zij werden door Stalin op basis van verzonnen beschuldigingen genadeloos gezuiverd, gemarteld en tenslotte vermoord.

Fitzroy Maclean is een begenadigd auteur, die zijn belevenissen in de Sovjet-Unie, Azië, Afrika en Joegoslavië dusdanig beeldend weet te beschrijven, dat er sprake lijkt van een avonturenroman met James Bond in de hoofdrol. Het boek is zeker 650 pagina's dik, maar verveelt geen moment.