Als leider van het Derde Rijk ontsnapte Adolf Hitler meerdere malen aan de dood. Verschillende aanslagen op zijn leven mislukten, waarvan de bomaanslag op 20 juli 1944 door Claus von Stauffenberg wellicht de bekendste is. De Führer leek een engeltje op zijn schouder te hebben. Ook als kleine jongen was Hitler de dood verschillende keren te snel af, zo lezen we in het boek ‘De jonge Hitler’ van Sjoerd de Boer. Als kind belandde Hitler verschillende keren in het water en scheelde het meerdere malen niet veel of hij was verdronken. In het licht van de rol die hij later op het wereldtoneel zou gaan spelen niet onbelangrijke wendingen van het lot. Wat als…?

Over Adolf Hitler zijn bibliotheken vol geschreven. De Duitse dictator blijft ook achtenzeventig jaar na zijn dood nog altijd veel mensen intrigeren. Er zijn natuurlijk de bekende en vuistdikke biografieën van onder andere Joachim Fest, Ian Kershaw, Volker Ullrich en Peter Longerich, maar dat is nog maar het topje van de ijsberg. Volgens een voorzichtige schatting zijn er over Hitler inmiddels honderdtwintigduizend boeken geschreven. Een snelle en luie zoektocht op de website van het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) en de Koninklijke Bibliotheek levert duizenden titels op over de leider van het Derde Rijk. Hitler behoort, samen met figuren als Napoleon en Goethe, tot het selecte groepje historische beroemdheden van wie iedere voetstap en ieder detail uitvoerig onderzocht en beschreven is.

Met ‘De jonge Hitler’ is een nieuw boek toegevoegd aan die schijnbaar onuitputtelijke voorraad titels over Hitler. In dit boek duikt De Boer, die eerder al verschillende boeken over Hitler publiceerde, in de eerste vijfentwintig levensjaren van Hitler, van zijn geboorte tot aan de start van de Eerste Wereldoorlog. Adolf Hitler werd op 20 april 1889 geboren in het Oostenrijkse Braunau am Inn. Hij was het derde kind van de 28-jarige Klara en de 51-jarige Alois. Omdat Alois een onwettig kind was kreeg hij de naam van zijn moeder: Schicklgruber. Toen zijn moeder later trouwde met Johann Georg Hiedler werd de achternaam Schicklgruber veranderd. Mogelijk door een slordigheid werd Hiedler veranderd in Hitler. Tot latere vreugde van Adolf: Hitler klonk goed. In chronologisch ingedeelde hoofdstukken lezen we over zijn jeugd. Over de vele verhuizingen, over de verschillende scholen die hij bezocht en over het kattenkwaad dat hij uithaalde. Over de band met zijn vader en met zijn moeder, over hun dood, over zijn liefde voor wandelen, zijn artistieke pogingen en zijn afwijzing door de Kunstacademie. Het komt allemaal voorbij.

‘De jonge Hitler’ is zeker niet het eerste boek over de jeugd van de latere Führer, maar de insteek van De Boer is opvallend en verrassend. De Boer is niet op zoek naar spectaculaire voortekenen in het vroege leven van Hitler die zinspelen op de uitzonderlijke rol die hij later zou gaan vervullen, maar hij is vooral geïnteresseerd in de feiten van zijn jeugd. Daarin toont zich de fascinatie van de auteur voor zijn onderwerp: De Boer wil álles weten. Ieder detail is belangrijk. Zo lezen we bijvoorbeeld over het exacte tijdstip van de doop van Hitler (halfvier in de middag,), over de kippen van de buurvrouw in het dorpje Lambach, over de omvang van het perceel van het huis in Leonding dat het gezin Hitler op 23 februari 1899 betrok (231 vierkante meter) en over de kleding die Adolf droeg tijdens de begrafenis van zijn moeder Klara (lange zwarte mantel, een hoge hoed en zwarte handschoenen. In de hand, niet om de hand). Het enthousiasme voor dergelijke, in de ogen van anderen misschien futiele details, voor het streven naar waarheidsvinding, spat van de bladzijden. En het verlangen om het te weten, om álles te willen weten, heeft een aanstekelijke werking.

Het streven naar waarheidsvinding uit zich ook in de delen en passages waarin De Boer stelt wat juist níet met zekerheid is vast te stellen over het leven van de jonge Adolf. Want dat lijkt voor De Boer minstens zo belangrijk. En ook hier blijft geen detail onbenoemd. Zo ging Hitler vanaf september 1904 naar de Realschule in het stadje Steyr, waarbij De Boer zich haast om te vermelden dat het niet zeker is of hij in de weekenden terugreisde naar Leonding. Belangrijk? Misschien niet. En toch wel. Of zoals de melding dat het niet bekend is of Adolf na het overlijden van zijn moeder heeft geholpen bij het leeghalen van haar appartement. Fundamenteler is wellicht de onzekerheid over het gerucht dat Hitler Joodse voorouders zou hebben gehad. Ook hier treffen we geen overhaaste conclusies aan, maar doet De Boer uitvoerig uit de doeken wat wél en niet met zekerheid gesteld kan worden. Feiten, fictie en onzekerheden worden keer op keer scherp uit elkaar gehouden.

Een bijzonder fraaie toevoeging zijn de in het boek opgenomen foto’s. Foto’s van toen, maar vooral ook de foto’s van nu. Want De Boer heeft alle plekken uit de jeugd van Hitler zelf bezocht en vastgelegd. Hoe onbetekenend ook, De Boer is er geweest (al zal hij zelf vermoedelijk het woord ‘onbetekenend’ niet snel gebruiken in deze context). De kerk waar de vader en moeder van Adolf getrouwd zijn, het huis waar zijn broertje Otto geboren is en het voormalige Gasthof waar vader Alois zijn bijen hield. Of een paadje op de Freinberg waar Hitler weleens wandelde en de Sofiensaal in Wenen waar Hitler een keer naar Karl May – de Duitse schrijver van Winnetou en Old Shatterhand - luisterde. De Boer legde het allemaal vast. De kracht daarvan schuilt erin dat doodnormale panden en plekken een verhaal en betekenis krijgen. Het verleden blijkt helemaal niet zo ver weg en is zelfs nog aan te raken.

Over Hitler zijn meer boeken verschenen dan men in één mensenleven kan lezen. Sjoerd de Boer heeft daar een bijzonder lezenswaardig, fraai en nauwkeurig boek aan toegevoegd. De jeugd van Hitler spreekt wellicht minder tot de verbeelding dan zijn jaren als leider van het Derde Rijk. Maar we weten nu in ieder geval hoe het zat.