Het zijn bekende beelden: feestende mensen in de straten, blije gezichten, zwaaiend met Nederlandse vlaggetjes. Op 5 mei 1945 vierde de bevolking na vijf jaar Duitse bezetting massaal en uitzinnig de bevrijding van Nederland. Men kon weer opgelucht ademhalen en in de dagen erna werden de bevrijders overal feestelijk onthaald. De oorlog was eindelijk voorbij.

Maar hoewel Nederland na vijf lange jaren eindelijk bevrijd was, zou de oorlog voor sommigen nooit helemaal verdwijnen. Geplaagd door traumatische herinneringen wierpen de oorlogsjaren ook na 1945 een lange, donkere schaduw over menigeen die de bezetting had meegemaakt. De psychische littekens zaten diep. De strijd met de Duitsers was weliswaar ten einde, de strijd die innerlijk werd gevoerd zou soms nooit meer weggaan.

Dat gold ook voor Henk Das (1916-2008). In zijn boek ‘Dansen op het dodenkoord’ vertelt Wilfred Scholten het levensverhaal van deze verzetsman. Een levensverhaal dat wordt gedomineerd door de oorlog. De rol van Das tijdens de oorlog was niet de minste. Hij speelde een zeer actieve en prominente rol in het verzet.

Scholten heeft bij deze biografie gekozen voor een grotendeels chronologische indeling. Al is de oorlog daarbij nooit ver weg. Zo wordt al in het eerste hoofdstuk, over de vroege jeugd van Das, ietwat gekunsteld gezinspeeld op de rol die hij tijdens de bezetting zou gaan spelen. Omdat Sinterklaasavond als spannend werd ervaren, stelt Scholten dat Das als klein jongetje "geen held" zou zijn geweest. Een kwalificatie die enkel opgevoerd lijkt te worden in het licht van zijn latere activiteiten. En iets verderop wordt een protest op school "de eerste openlijke daad van verzet" van Das genoemd. Gelukkig weet Scholten de balans recht te houden en glijdt hij niet af richting verzetspredestinatie.

In april 1942 raakte Das actief betrokken bij de distributie van voedselbonnen en uiteindelijk zou hij leiding gaan geven aan de provinciale afdeling van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers in Utrecht. Daarbij stond hij in nauw contact met verschillende bekende figuren uit het verzet, waaronder Walraven van Hall (‘de bankier van het verzet’) en Frits Slomp (‘Frits de Zwerver’). Dankzij de door Das op schrift gestelde herinneringen en een in de jaren 60 door filmregisseur Paul Verhoeven afgenomen interview, weet Scholten de intrigerende verzetsactiviteiten van Das zeer gedetailleerd weer te geven. Dat die activiteiten niet zonder risico’s en gevaar waren, wordt in het boek meerdere malen duidelijk. Das werd verschillende keren geconfronteerd met verraad, razzia’s en arrestaties in zijn directe kring. En iedere keer wist hij – in tegenstelling tot diverse kameraden – op wonderbaarlijke wijze ternauwernood aan de Duitsers te ontsnappen. Het was, zoals Das het later zelf verwoordde, "dansen op het dodenkoord".

Die zenuwslopende en ijzingwekkende ervaringen eisten na de oorlog hun tol. Al duurde het lang voordat het verband werd gelegd tussen de traumatische ervaringen van Das tijdens de bezetting en zijn latere psychische klachten. Kort na de oorlog stortte Das zich op zijn werk als districtsdirecteur van de Stichting 1940-1945. Een eerste zenuwinzinking, in 1949, werd toegeschreven aan een combinatie van hoge werkdruk, studie en huwelijk. Het zou nog meerdere inzinkingen duren voordat Das in 1967 voor zichzelf durfde te erkennen dat het verleden hem teveel in de weg zat en hij bij de Buitengewone Pensioenraad een ‘verzetspensioen’ aanvroeg. De oorlog was dan wel voorbij, zo niet de angst, de spanning en het verdriet. Die zouden Das niet meer verlaten.

Eigenlijk was de bekende journalist en historicus Ad van Liempt de beoogd schrijver van dit levensverhaal van Henk Das. Maar waar het Van Liempt niet ontbrak aan interesse in de wederwaardigheden van Das, ontbrak het hem wel aan tijd. En dus werd Scholten benaderd. Een op het eerste oog verrassende keuze. Want de oorlog was nieuw terrein voor politicoloog en journalist Wilfred Scholten. Met eerdere boeken over oud-premier Barend Biesheuvel en voormalig PvdA-leider Lodewijk Asscher is het politieke domein zijn natuurlijke habitat. Maar daar merkt de lezer niets van – Scholten heeft een knap en lezenswaardig boek geschreven, waarin de oude boodschap doorklinkt: ‘Only the dead have seen the end of war’.